સોનલ પરીખ: જ્વાળામુખીની ટોચે રહીને જીવેલી સ્ત્રીની કથનીને વાચા આપવાની જહેમત

ગળથૂથીમાં એમને મળ્યા વાંચનસંસ્કાર. શિક્ષક તરીકે નોકરી. માતબર સાહિત્યસર્જન અને એ પછી નિરક્ષર કન્યામાંથી રાષ્ટ્રમાતા બનેલાં કસ્તુરબાની જીવનકથાનું પારિતોષિકથી વિભૂષિત અનુવાદનું પુસ્તક... અને હા, એ ગાંધીજીનાં વંશજ ખરાં, પણ વગવસીલા વગરનાં!

- મહેશ શાહ

બાળપણથી એમને વાંચનમાં અનહદ રુચિ. આ રસ વારસાગત પણ હોઈ શકે, કારણ કે એમના દાદા પુસ્તકનો જીવ. એમનું જોઈને નાનકડી સોનલ અને એનો ભાઈ પરાગ પણ પુસ્તકમાં માથું નાખીને વાંચ્યા કરે. બાકી હોય એમ, માતા-પિતાએ પણ રોજ રાત્રે સૂતાં પહેલાં પુસ્તકવાંચનની ટેવ પાડી. આ પ્રણાલીની વાત જાણતાં એમના સ્વજનો બહારગામથી આવે ત્યારે આ બન્ને ભાઈ-બહેન માટે પીપર-ચૉકલેટ કે મીઠાઈને બદલે પુસ્તકો લાવે!

વાંચન માટેનો આ અનુરાગ તો પછી સોનલબહેન પરીખને સાહિત્ય અને શિક્ષણ તરફ લઈ ગયો. સાહિત્યસર્જન અને શિક્ષિકા તરીકેની ફરજના અનેક પડાવ એમણે પાર પાડ્યા અને પછી આવ્યો વધુ એક પડાવ, અત્યારે જે નિમિત્તે પ્રિયદર્શિની એમને મળે છે એ કસ્તુરબા વિશેના પુસ્તકનો ગુજરાતી અનુવાદ.

ગુજરાતી મહિલા સર્જકો ગર્વ લઈ શકે એવી ઘટના હમણાં નોંધાઈ. જાણીતાં લેખિકા અને અનુવાદિકા સોનલ પરીખની ધ ફરગોટન વુમનઃ ધ અનટોલ્ડ સ્ટોરી ઑફ કસ્તુર ગાંધી, વાઈફ ઓફ મહાત્મા ગાંધી એ અંગ્રેજી પુસ્તકના ગુજરાતી અનુવાદ માટે કેન્દ્રીય સાહિત્ય અકાદમી, દિલ્હીના પુરસ્કાર માટે પસંદગી થઈ.

અગાઉ વર્ષ ૨૦૧૯માં બકુલા ઘાસવાલા અને વર્ષ ૨૦૨૦માં કાશ્યપી મહાને અનુક્રમે અંતરનાદ અને પરિતપ્ત લંકેશ્વરી માટે કેન્દ્રીય સાહિત્ય અકાદમીનો શ્રેષ્ઠ ગુજરાતી અનુવાદિત પુસ્તકનો પુરસ્કાર મળ્યો તો વર્ષ ૨૦૨૧ માટે સોનલ પરીખના ગુજરાતી અનુવાદિત પુસ્તક બા-મહાત્મા ગાંધીનાં અર્ધાંગનીની પસંદગી થઈ. આમ સતત ત્રીજા વર્ષે ત્રીજાં ગુજરાતી લેખિકાને આ પારિતોષિક મળશે.

સહેજ જાણી લો કે કેન્દ્રીય સાહિત્ય અકાદમી દર વર્ષે ભારતીય ભાષાઓમાં શ્રેષ્ઠ અનુવાદિત પુસ્તકને એવૉર્ડ આપે છે, જેમાં વિજેતાને ૫૦ હજાર રૂપિયાનો પુરસ્કાર અને પ્રમાણપત્ર આપે છે.

કોણ છે આ લેખિકા? મુંબઈવાસી મોઢ વણિકપરિવારનાં માધવી અને ડૉ. પ્રબોધ પારેખને બે સંતાનઃ પરાગ અને સોનલ. પ્રબોધભાઈ મુંબઈ અને બાદમાં મોરબીમાં તબીબી પ્રેક્ટિસ કરતા. મહત્વની ઓળખ ગણો તો ડૉ. પ્રબોધ પારેખ એટલે ગાંધીજીના પુત્ર હરિલાલ ગાંધીનાં પુત્રી રામીબહેનના પુત્ર. બીજી રીતે કહો તો પ્રબોધભાઈનાં પુત્રી સોનલ પરીખ ગાંધીજીનાં પોત્રીનાં પૌત્રી થાય.

જો કે પ્રિયદર્શિની સાથેની વાતચીતની શરૂઆતમાં જ સોનલ પરીખ કહે છેઃ