માધવના રંગે રંગાયું માધવપુર

લીલીછમ નાળિયેરી અને દરિયાકિનારાનું અનુપમ સૌંદર્ય ધરાવતા માધવપુરમાં ભગવાન કૃષ્ણ અને રુક્મિણીના વિવાહની સાથે મેળાના આયોજનની પરંપરા હજારો વર્ષથી સ્થાનિક લોકો નિભાવે છે. હવે તો પૂર્વોત્તરનાં રાજ્યો એમાં જોડાતાં આ મેળાએ રાષ્ટ્રીય ઓળખ મેળવી છે. પૌરાણિક અને પુરાતત્ત્વ મહત્ત્વ ધરાવતા આ તીર્થ ક્ષેત્રના રસપ્રદ પ્રાચીન અને અર્વાચીન ઈતિહાસમાં ડોકિયું કરીએ.

- દેવેન્દ્ર જાની (રાજકોટ)

કૃષ્ણ-રુક્મિણીજીનાં લગ્નના ઓચ્છવ નિમિત્તે યોજાતો મેળો હવે પશ્ચિમ અને પૂર્વોત્તર ભારતની સંસ્કૃતિને જોડતો સેતુ બન્યો છે.

માધવપુરનો માંડવો, આવે જાદવ કુળની જાન

પરણે રાણી રુક્મિણી, વર વાંછિત શ્રી ભગવાન..

સૌરાષ્ટ્રના લોકજીવન સાથે વણાયેલું આ લગ્નગીત ગવાય ત્યારે લગ્નનો રૂડો માહોલ ઊભો થઈ જાય. આ લગ્ન પણ કોનાં? દ્વારકાનગરીના રાજા ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ અને રાણી રુક્મિણીજીના. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના લગ્નનો મંડપ જ્યાં રોપાયો એ મધુવનની વાત અહીં વર્ણવામાં આવી છે.

સૌરાષ્ટ્રના દરિયાકિનારે આવેલું માધવપુર રમણીય પ્રવાસન સ્થળની સાથે હજારો વર્ષ જૂની સંસ્કૃતિને સાચવીને બેઠું છે.

કૃષ્ણ અને રુક્મિણીજીનાં લગ્નનો આશરે ૫૦૦૦ વર્ષ જૂનો આ ઈતિહાસ આ ભૂમિ સાથે જોડાયેલો છે. આજે પણ ચૈત્ર સુદ નોમથી પાંચ દિવસ સુધી માધવપુરમાં આ જાજરમાન લગ્નનાં દશ્યો જાણે જીવંત થાય છે.

ભગવાન કૃષ્ણ અને રુક્મિણીના લગ્નોત્સવનો આ પ્રસંગ એ ભારતની પશ્ચિમ અને ઉત્તર-પૂર્વની સંસ્કૃતિને જોડી રહ્યો છે. વર્ષોથી માધવપુર ઘેડ પંથકના લોકો તો મેળાના રૂપમાં ભગવાનનાં લગ્નનો ઉત્સવ ભારે ધામધૂમથી મનાવે છે જ અને છેલ્લાં પાંચ-છ વર્ષથી કેન્દ્ર સરકાર અને ઈશાન ભારતનાં રાજ્યો આ મેળામાં ઊંડો રસ લઈ રહ્યાં હોવાથી માધવપુરના મેળાએ હવે રાષ્ટ્રીય સ્વરૂપ લીધું છે.

માધવપુરથી આશરે અઢી-ત્રણ હજાર કિલોમીટરના અંતરે આવેલા ઉત્તર-પૂર્વીય રાજ્યો વચ્ચે સાંસ્કૃતિક સેતુના રૂપમાં માધવપુરનો મેળો ઊભરી રહ્યો છે એનું કારણ એ છે કે રાણી રુક્મિણીજીનું પિયર અરુણાચલ પ્રદેશ છે. એ અલબત્ત, આ મુદ્દે ઈતિહાસવિદોમાં મતમતાંતર છે. કેટલાક લોકો રુક્મિણી અરુણાચલનાં નહીં, પણ મણિપુરનાં હોવાનો દાવો કરી રહ્યા છે. હજારો વર્ષ પૂર્વે આ નાનાં રાજ્યોનો એક પ્રદેશ હતો. માન્યતા જે હોય એ, અલગ જ સંસ્કૃતિ ધરાવતા આ પ્રદેશનાં એક દીકરી ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ સાથે મધુવનમાં ચાર ફેરા ફરીને લગ્નના તાંતણે બંધાયાં એ પ્રાચીન ઈતિહાસને ફરી તાજો કરી આજની યુવા પેઢી સુધી પહોંચાડવા ભારે ઉલ્લાસ સાથે કેન્દ્ર અને ઉત્તર-પૂર્વની સરકારો માધવપુરના મેળામાં ભાગ લઈ રહી હોવાથી આ મેળાનું મહત્ત્વ દેશના સાંસ્કૃતિક નકશામાં વધી રહ્યું છે.