એક રિચાર્જ ઐસા ભી કર દો...

ગુજરાતમાં અનેક સ્થળે ઉનાળાના આરંભે જ પાણીની અછત વર્તાવા માંડી છે. આ સમસ્યાનો સચોટ ઉકેલ વરસાદી જળને ભૂગર્ભમાં ઉતારતી ‘રેઈન વૉટર હાર્વેસ્ટિંગ ઍન્ડ ગ્રાઉન્ડ વૉટર રિચાર્જ સિસ્ટમ’નો જ છે. હવે જો કે આ પદ્ધતિમાં પણ અપગ્રેડેશન થયું છે, જેથી રિચાર્જ્ડ વૉટરને પ્રદૂષણ અને હાનિકારક બૅક્ટેરિયાથી મુક્ત રાખી શકાય. સુરતમાં આ કામગીરીનાં મીઠાં ફળ મળ્યાં છે.

- અરવિંદ ગોંડલિયા (સુરત)

ઈગ્લૅન્ડની અતિ જાણીતી ઑક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીના સર્વે મુજબ વિશ્વમાં વાર્ષિક ચાર ટ્રિલિયન ક્યુબિક મીટર ભૂગર્ભજળ ખેંચવામાં આવે છે, જેની સામે માણસ એક ટકો પણ વૉટર રિચાર્જ કરતો નથી. એની સામે જો પૃથ્વીની માત્ર એક ટકા જમીનને રેઈન વૉટર કૅચમેન્ટ એરિયા બનાવીએ તો ધરતીને ૩૭ ટ્રિલિયન ક્યુબિક મીટર પાણી પરત કરી શકીએ. એટલે કે વપરાશ કરતાં આઠ ગણું વધુ...

આ આંકડા આપે છે સુરતસ્થિત સોમેશ્વર એજ્યુકેશન ટ્રસ્ટના ચીફ ઑપરેશન ઑફિસર ધવલ પંડ્યા. ૧૯૯૩માં પ્રાકૃતિક ખેતીના પ્રચાર-પ્રસાર માટે શરૂ કરાયેલા આ ટ્રસ્ટે પછીનાં વર્ષોમાં વરસાદી જળને યોગ્ય પદ્ધતિથી ભૂગર્ભમાં ઉતારવાની બેનમૂન કામગીરી કરી છે.

ધવલ પંડ્યા ચિત્રલેખાને કહે છેઃ ખેડૂતોને પજવતી પાણીની સમસ્યા જોયા પછી અમારી સમગ્ર ટીમના વિચારવલોણામાંથી નવનીત નીકળ્યું: રેઈન વૉટર હાર્વેસ્ટિંગ. પાણી માટે ખેડૂતો સરકાર પર આધાર રાખવાને બદલે આત્મનિર્ભર બને એ ઉદ્દેશથી આ વિશે ચાર વર્ષ સંશોધન કર્યા બાદ વર્ષાજળના સંચય અને રિચાર્જ માટે અમે એક નવી સિસ્ટમ તૈયાર કરી.’

વૉટર હાર્વેસ્ટિંગ સિસ્ટમ દ્વારા ધાબા પરનું પાણી પાઈપથી જમીનમાં ઉતારતાં પહેલાં બીજા પાઈપમાં લગાવેલા ફિલ્ટરમાંથી પસાર કરીને એને પ્રદૂષિત તત્ત્વોથી મુક્ત કરવામાં આવે છે.

આ સિસ્ટમથી રિચાર્જ કરેલું પાણી કુદરતી રીતે જ હાનિકારક બૅક્ટેરિયા અને પ્રદૂષણથી મુક્ત થાય છે. વૉટર હાર્વેસ્ટિંગ સિસ્ટમમાં ધાબા પર વરસેલાં પાણીને પાઈપ દ્વારા નીચે ઉતારીને અન્ય પાઈપમાં લગાવેલા ફિલ્ટરમાં પસાર કરીને જૈવિક અને રાસાયણિક પ્રદૂષણથી મુક્ત કરીને બોરિંગ કે ટાંકામાં ઉતારવામાં આવે છે. આ પાણી પીવાયોગ્ય બને છે. અરે, ભૂગર્ભજળ ખારું હોય તો વૉટર રિચાર્જ સિસ્ટમથી એ સમયાંતરે મીઠું થાય છે.