બાયસ્ટેન્ડર ઈફેક્ટ ભીડમાં મૂક દર્શનની માનસિકતા
Chitralekha Gujarati|September 30, 2024
લોકો ભીડમાં હોય એની તુલનામાં જ્યારે એકલા હોય ત્યારે અલગ રીતે વર્તે છે. એકલો હોય ત્યારે માણસ એની પોતાની વ્યક્તિગત પસંદગી અને માન્યતાના આધારે વ્યવહાર કરે છે, પણ જ્યારે ભીડમાં હોય ત્યારે એની વર્તણૂક ભીડની સામૂહિક ઓળખથી પ્રભાવિત થાય છે.
રાજ ગોસ્વામી
બાયસ્ટેન્ડર ઈફેક્ટ ભીડમાં મૂક દર્શનની માનસિકતા

દૂધનું દૂધ અને...

રાજા અકબરને એમની પ્રજાની પ્રામાણિકતા પર ગૌરવ હતું. એક દિવસ બિરબલે કહ્યું કે લોકો અપ્રામાણિક થઈ ગયા છે. રાજા ચિંતામાં પડી ગયાઃ એવું કેવી રીતે હોય? એમણે બિરબલને કહ્યું: ‘મને પુરાવો આપ.’

બિરબલે કહ્યું: ‘જહાંપનાહ, નગરનું તળાવ ખાલી કરાવો અને આદેશ જારી કરો કે નગરનો દરેક નાગરિક રાત્રે એક-એક લોટો દૂધ તળાવમાં નાખી આવે. સવારે આખું તળાવ દૂધથી ભરાઈ જશે.’

રાજાએ તળાવ ખાલી કરાવ્યું અને દૂધ નાખવાનો ઢંઢેરો પિટાવ્યો. લોકો તો વિચારમાં પડી ગયા. કોઈને કશું ન સમજાયું. એમણે મન મનાવ્યું કે રાજા, વાજા ને વાંદરા... મનમાં કંઈ તુક્કો આવ્યો હશે.

દરેક માણસે વિચાર્યું કે આખા નગરને આદેશ કર્યો છે એટલે બીજા બધા દૂધ નાખવા જશે. એટલા મોટા તળાવમાં હું દૂધ નહીં નાખું તો કોને ખબર પડવાની છે?

અંધારી રાત હતી અને દરેકે એવું માની લીધું કે બીજા લોકો દૂધ નાખી આવ્યા હશે.

સવારે બિરબલે રાજાને કહ્યું: ‘ચાલો રાજાજી, તળાવ જોવા જઈએ. દૂધથી ભરેલું હશે.’

રાજા અને બિરબલ તો તળાવે ગયા અને જુએ તો આખું તળાવ ખાલી!

રાજા સમજી ગયા કે બિરબલ સાચો છે. નગરમાં લોકો અપ્રામાણિક બની ગયા છે. એમણે તરત જ લોકોને પ્રામાણિકતાના પાઠ ભણાવવાનું શરૂ કર્યું.

***

વાર્તા અસલમાં જુદી છે. એમાં હું દૂધને બદલે એક લોટો પાણી નાખીશ તો કોણ જોશે? એવી વાત છે, પરંતુ આ લેખના વિષયને લઈને આપણે વાર્તામાં થોડો ફેરફાર કર્યો છે. વિષય મધ્ય પ્રદેશની એક ઘટના પરથી છે.

સપ્ટેમ્બરના પહેલા સપ્તાહમાં મધ્ય પ્રદેશના ઉજ્જૈન શહેરમાંથી એક ઘૃણાસ્પદ વિડિયો વાઈરલ થયો હતો.

ચાર રસ્તા પાસે એક માણસે કચરો વીણતી એક મહિલાને શરાબ પિવડાવીને, લોકોની અવરજવર વચ્ચે, ફૂટપાથ પર એની સાથે દુષ્કર્મ કર્યું અને નાસી ગયો. આ ઘટના ધોળે દિવસે બની હતી. પાછળથી પોલીસે આરોપીને શોધી કાઢીને એની ધરપકડ કરી, પરંતુ આ ઘટનામાં આઘાતજનક વાત એ હતી કે આવતા-જતા લોકોમાંથી દુષ્કર્મને રોકવાને બદલે એક માણસે મોબાઈલ ચાલુ કરીને એનો વિડિયો ઉતારવાનું મુનાસિબ માન્યું હતું!

Bu hikaye Chitralekha Gujarati dergisinin September 30, 2024 sayısından alınmıştır.

Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 9,000+ magazines and newspapers.

Bu hikaye Chitralekha Gujarati dergisinin September 30, 2024 sayısından alınmıştır.

Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 9,000+ magazines and newspapers.

CHITRALEKHA GUJARATI DERGISINDEN DAHA FAZLA HIKAYETümünü görüntüle
મન હોય તો માળવે જવાય...અને મેડલ પણ જિતાય.
Chitralekha Gujarati

મન હોય તો માળવે જવાય...અને મેડલ પણ જિતાય.

ઉંમરના છ દાયકા પાર કરી ચૂકેલી આ મહિલાને જીવનમાં કંઈક કરવાનું બાકી હોય એમ લાગ્યા કરતું એટલે એમણે સ્વિમિંગ શીખવાનું શરૂ કર્યું. એટલું જ નહીં, રાજ્ય લેવલે અનેક હરીફાઈમાં ભાગ લઈ વિજયી પણ બન્યાં. એ પછીય કંઈક અધૂરપ લાગતી તો ભરતનાટ્યમ તથા કથક જેવાં ક્લાસિકલ નૃત્ય શીખ્યાં અને એમાં પણ વિશારદ હાંસિલ કરી. એ સાઈકલિંગ કરે, ક્લાસ ચલાવે અને સાથે જીવનથી નિરાશ થયેલી મહિલાઓમાં ઊર્જા ભરવાનું કામ પણ કરે.

time-read
4 dak  |
November 25, 2024
અનલિસ્ટેડ સ્ટૉક્સમાં રોકાણ કરવું છે? ...કરવું જોઈએ?
Chitralekha Gujarati

અનલિસ્ટેડ સ્ટૉક્સમાં રોકાણ કરવું છે? ...કરવું જોઈએ?

શું તમે જાણો છો, હવે અનલિસ્ટેડ સ્ટૉક્સમાં રોકાણનો ટ્રેન્ડ વધી રહ્યો છે... આવા સ્ટૉક્સમાં રોકાણ કરવાનાં કારણ અને રીત શું હોય છે? આ રોકાણ કરવું જોઈએ ખરું? ચાલો સમજીએ, અનલિસ્ટેડ સ્ટૉક્સની નાની માર્કેટને, જે ધીમે ધીમે મોટી થતી જાય છે.

time-read
3 dak  |
November 25, 2024
ટ્રમ્પના વિજયનું ભારત કનેક્શન જાણવા જેવું છે.
Chitralekha Gujarati

ટ્રમ્પના વિજયનું ભારત કનેક્શન જાણવા જેવું છે.

રસાકસીની ધારણાવાળી અમેરિકન પ્રમુખપદની ચૂંટણીમાં ભૂતપૂર્વ પ્રમુખ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે એકતરફી જીત મેળવીને વિશ્વઆખાને સ્તબ્ધ કરી દીધું. ટ્રમ્પના આ ભવ્ય વિજય પાછળ ઘણા ઈન્ડિયન અમેરિકન્સની પણ મહેનત છે. હવે એમના પ્રધાનમંડળમાં ભારતીય કે હિંદુ કનેક્શન્સ ધરાવતા રાજકારણીઓને સ્થાન મળશે કે નહીં એની ચર્ચા છે.

time-read
4 dak  |
November 25, 2024
ગુજરાતમાં હવે ડૉગ પકડશે દારૂ!
Chitralekha Gujarati

ગુજરાતમાં હવે ડૉગ પકડશે દારૂ!

ચોરી, લૂંટ કે મર્ડરની ઘટનાના આરોપી સુધી પહોંચવા પોલીસજવાનોની સાથે ડૉગ સ્ક્વૉડ જોવા મળે એ કોઈ નવી વાત નથી. દાયકાઓથી પોલીસતંત્ર શ્વાનને એવી તાલીમ આપે છે કે જે ગુનેગારના સગડ મેળવવામાં મદદરૂપ થાય છે. ગુજરાત પોલીસે હવે ડૉગને તાલીમ આપવામાં એક ડગલું આગળ વધીને ક્યાંય દારૂ સંતાડવામાં આવ્યો હોય એ શોધી શકે એ માટે ખાસ બે ‘આલ્કોહોલ ડિટેક્શન ડૉગ’ તૈયાર કર્યા છે.

time-read
3 dak  |
November 25, 2024
લગ્ન પછી સ્ત્રીએ કેમ નોકરી છોડવી પડે છે?
Chitralekha Gujarati

લગ્ન પછી સ્ત્રીએ કેમ નોકરી છોડવી પડે છે?

આને ‘પરણવાની સજા’ કહો કે બીજું કંઈ, આ છે તો હકીકત અને આંકડા પણ એમ જ બોલે છે.

time-read
3 dak  |
November 18, 2024
અવગણવા જેવી નથી આ વ્યાધિ
Chitralekha Gujarati

અવગણવા જેવી નથી આ વ્યાધિ

ગર્ભાવસ્થામાં એનિમિયા સ્ત્રી ઉપરાંત ગર્ભસ્થ શિશુના સ્વાસ્થ્ય સામે જોખમ ઊભું થાય એ પહેલાં ચેતી જાવ...

time-read
3 dak  |
November 18, 2024
મહેમાનો માટે બનાવો ટાફ્ટ બ્સ્ટેિબલ બિરયાની
Chitralekha Gujarati

મહેમાનો માટે બનાવો ટાફ્ટ બ્સ્ટેિબલ બિરયાની

દિવાળીમાં બહારના નાસ્તા અને તેલવાળો ખોરાક ખાઈને કંટાળી ગયા છો?

time-read
2 dak  |
November 18, 2024
પોતાના ઘરમાં જ નહીં, અન્ય હિલાનાં જીવનમાં પણ ફેલાવી... સફળતાની મીઠાશ!
Chitralekha Gujarati

પોતાના ઘરમાં જ નહીં, અન્ય હિલાનાં જીવનમાં પણ ફેલાવી... સફળતાની મીઠાશ!

સ્વભાવે અંતર્મુખી એ મહિલા ઈન્ટિરિયર ડિઝાઈનર તો બની, પરંતુ લોકોનાં ઘરને સજાવવાને બદલે ઘરેથી રસોઈકળાથી નાની સ્ટાર્ટ-અપ કંપની શરૂ કરી અન્ય મહિલાનાં જીવન સજાવ્યાં. આ અમદાવાદી માનુનીની ચૉકલેટ્સનો સ્વાદ દેશ-વિદેશની દાઢે વળગ્યો છે.

time-read
3 dak  |
November 18, 2024
વીરપુરથી કોચી સુધી જલારામજયંતીની ધૂમ
Chitralekha Gujarati

વીરપુરથી કોચી સુધી જલારામજયંતીની ધૂમ

ખાસ્સી ગુજરાતી વસતિ ધરાવતા કોચીના ‘મિની હરિદ્વાર' સમા મટનચેરી વિસ્તારનું જલારામ ધામ.

time-read
1 min  |
November 18, 2024
હાથી આપણો મિત્ર છે, આપણેય એના સાથી બનવું પડશે...
Chitralekha Gujarati

હાથી આપણો મિત્ર છે, આપણેય એના સાથી બનવું પડશે...

વનવગડામાં પણ માણસજાતનો કોઈ એક દોસ્ત વસતો હોય તો એ છે ગજરાજ. જંગલી જીવોમાં સૌથી વધુ સમજદાર અને સૌથી વધુ સંવેદનશીલ એવા હાથીભાઈ સાથે માણસોનો નાતો આમ તો બહુ જૂનો છે, આપણે હાથીની પૂજા પણ કરીએ છીએ, પરંતુ હમણાં હમણાં હાથી અને માનવ વચ્ચે ઘર્ષણના અનેક કિસ્સા બની રહ્યા છે.

time-read
5 dak  |
November 18, 2024