એક્સ્ટ્રામાંથી એક્સ્ટ્રા-ઓર્ડિનરી

ઍસિડ અટેકનો ભોગ બનેલી યુવતીઓની વેદના જાણીને ચંડીગઢનાં આ વકીલ-અધ્યાપિકાએ પોતાના પીએચ.ડી.ના મહાનિબંધ માટે આવા કિસ્સાનો અભ્યાસ જેવો વિચિત્ર વિષય પસંદ કર્યો અને હવે એના પીડિતોના પુનર્વસન માટે કામ કરે છે.

- મહેશ શાહ

સાડા ત્રણેક દાયકા પહેલાંની વાત છે. પંજાબના હોશિયારપુર જિલ્લાનાબોદાલ દસ્બા ગામમાં રૂઢિચુસ્ત પંજાબી દંપતી નરંજન કાર બલદેવ સિંહ રહે. એમને બે દીકરી પછી દીકરો અવતર્યો એટલે પરિવારમાં ભારે ખુશી થઈ. જો કે અમુક વર્ષ બાદ વધુ એક દીકરી નવપ્રીત જન્મી. એ વખતે કેટલાક પરિવારજનોએ ટીકા કરીઃ યે એક્સ્ટ્રા આ ગઈ. મતલબ કે વધારાનું સંતાન!

એ સમયે સિંહપરિવાર અને ગામમાં દીકરી ભારરૂપ ગણાતી, પરંતુ ડિસ્ટ્રિક્ટ પબ્લિક રિલેશન ઑફિસર એવા બલદેવ સિંહે ત્રણ દીકરી અને દીકરાનો સમાન ઉછેર કર્યો. અલબત્ત, કોઈના ને કોઈના મોઢે પોતાના માટે એક્સ્ટ્રાવાલી શબ્દ સાંભળીને નવપ્રીત સમસમી ઊઠતી, છતાંય હકારાત્મક બનીને મનોમન એણે નક્કી કર્યુંઃ મેં એક્સ્ટ્રા સે એક્સ્ટ્રા-ઑર્ડિનરી બનકે દિખાઉંગી...

સંકલ્પ લેવો સરળ, પણ સિદ્ધ કરવાનું કાર્ય કઠિન. એ દિવસોમાં પિતાએ એને ઉચ્ચ શિક્ષણ લેવા અમૃતસર મોકલી. નવપ્રીત માટે આપબળે વિકસવાનું એ પ્રથમ ચરણ બની રહ્યું. એણે હૉસ્ટેલમાં રહીને ગુરુ નાનકદેવ યુનિવર્સિટીમાંથી બીએ, એલએલબી કર્યું. પછી એલએલએમ કરતી હતી એ દિવસો (વર્ષ ૨૦૧૨)માં ચંડીગઢવાસી ઍડ્વોકેટ હરીન્દ્ર પ્રતાપ સિંહ સાથે લગ્ન થયાં. એ પછી કાયદાના અનુસ્નાતક (એલએલએમ)નો અભ્યાસ પૂરો કર્યો.

પછી તો ચંડીગઢની રિયાત કૉલેજ ઑફ લૉમાં આસિસ્ટન્ટ પ્રોફેસરની નોકરી મળી. એક દિવસ ઍસિડ હુમલાનો ભોગ બનેલી યુવતીના ચોંકાવનારા સમાચાર છાપામાં વાંચ્યા. પછીના દિવસોમાં એવો જ બીજો કિસ્સો વાંચ્યો. એક સ્ત્રી પર કોઈ અચાનક ઍસિડ નાખે તો શું હાલત થાય? જીવનભર કેવી બળતરા અને પીડા વેઠવી પડે? એની કલ્પનાથી એ ધ્રૂજી ગઈ. એ વિશે વધુ જાણવામાં રસ પડ્યો એટલે ઍસિડ હુમલાનો ભોગ બનેલી મહિલાઓ વિશે પીએચ.ડી. કરવાનું નક્કી કર્યું. એ માટે પંજાબ યુનિવિર્સિટીના લૉ વિભાગમાં દરખાસ્ત આપી. ત્યાંથી સૂચન થયું: આના બદલે કોઈ સારા વિષયની પ્રપોઝલ લાવો!

લક્ષ્મી અગ્રવાલની સંસ્થા દ્વારા ઍસિડના બેરોકટોક વેચાણ સામે ઝુંબેશ ચાલે છે, પણ કોઈનું આયખું બગાડવા એનો ઉપયોગ ચાલુ જ છે.