નદીઓને બચાવવા શું કરીશું?

અમેરિકાની એક નદી, તેનું નામ છે કોલોરાડો. આ નદીનું અસ્તિત્વ સંકટમાં છે અને તેને બચાવવા માટે જે પગલાં લેવાઈ રહ્યાં છે તેના પર સમગ્ર વિશ્વની નજર છે

- તરુણ દત્તાણી

નદી આપણી માતા છે અને તેની પવિત્રતા જાળવી રાખવાનું આપણું કર્તવ્ય છે, આવી લાગણીસભર વાતોની હવે આપણા દિલદિમાગ પર અસર થતી નથી. સામાન્ય નદીઓની વાત જવા દઈએ, પણ આપણે જેને અતિ પવિત્ર અને પાપનાશિની નદી માનીએ છીએ એ ગંગા અને યમુનાને પણ ગંદી અને પ્રદૂષિત કરવામાં આપણે હિચકિચાટ અનુભવતા નથી. માનવ સમાજના અસ્તિત્વ અને સંવર્ધનમાં નદીઓનું સ્થાન અને મહત્તા શું છે એ સમજાવવું પડે તેમ નથી. પાણી વિના આપણે કેવો તરફડાટ અનુભવીએ છીએ એટલું જ મનોમન સ્મરણ કરી લેવાથી નિર્મળ નીર વહાવતી નદીની મહત્તા સમજાઈ જશે. આવી આ નદીઓ સુકાઈ જશે ત્યારે શું થશે? પાણી વિનાની નદીની કલ્પના થઈ શકે? વર્ષના થોડા મહિના સુકાઈ જતી નદીનું અસ્તિત્વ આપણે સ્વીકારીએ છીએ. જેટલો સમય નદીમાં પાણી વહે છે ત્યાં સુધી એ જીવંત લાગે છે. પાણી વિનાનો નદીનો પટ સૂકો ભઠ્ઠ, નિર્જીવ ભાસે છે. કોઈ કવિ તેને રેતીની નદી કહી શકે. આ નદીઓને જીવંત રાખવાની ચિંતા હવે વિશ્વને સતાવવા લાગી છે. અમેરિકામાં નદીઓ સુકાવા લાગી છે, તેના પાણીનો પ્રવાહ સંકુચિત થવા લાગ્યો છે. તેનાથી અમેરિકા ચિંતિત બન્યું છે. વાસ્તવમાં આ સમસ્યા એકલા અમેરિકાની નથી. તેનું સ્વરૂપ વૈશ્વિક સ્તરનું છે. નદીઓનું અસ્તિત્વ સંકટમાં છે અને તેને કેવી રીતે બચાવવી એ મોટો પ્રશ્ન છે.