કવર સ્ટોરી-૨

રજવાડી વૈભવ ધરાવતી ચંદેરી સાડી

- રક્ષા ભટ્ટ

ભારતમાં લગ્નોત્સવો માત્ર લગ્નોત્સવો જ ક્યાં હોય છે એ તો સમાંતરે સાડી ઉત્સવો પણ હોય છે, કારણ કે કલા-સંસ્કૃ તિમાં રસ ધરાવતાં કોઈ એસ્થેટિક પરિવારના આંગણે લગ્ન હોય તો તેમાં લગ્ન પ્રસંગે આવતી સ્ત્રીઓ ક્યારેક બનારસી તો ક્યારેક ઢાંકાઈ સિલ્ક, ક્યારેક કાંજીવરમ તો ક્યારેક પોંચમપલ્લી, ક્યારેક પ્યોર સિલ્ક પટોળું તો ક્યારેક બાંધણી, ક્યારેક ગઢવાલી તો ક્યારેક ચંદેરી પહેરીને લગ્ન પ્રસંગમાં ચાર ચાંદ લગાડે છે. આવા ચાર ચાંદ લગાડતી ભારતના વિવિધ પ્રદેશોની એકથી એક ચડિયાતી સાડીઓના પ્રકારમાં મધ્યપ્રદેશની ચંદેરી પણ તેનાં રૂપ-રંગથી મેદાન મારે છે.

૧૬૫૮-૧૭૦૭ના ઔરંગઝેબ કાળમાં સાકી મુસ્તેદ ખાન દ્વારા લખાયેલ મિસરએ-આલમગિરિ ગ્રંથમાં એવો ઉલ્લેખ છે કે ઔરંગઝેબ ‘ખિલત' નામના સેરિમોનિઅલ રોબથી કોઈ ખાસ વ્યક્તિનું સન્માન કરવાનો શોખીન હતો. તે લાંબા પહોળા રાજવી રોબમાં વળી સોના-ચાંદીના ભરતકામ ભરાતાં અને તેને વધુ ને વધુ કિંમતી બનાવી કોઈ વિશિષ્ટ વ્યક્તિનું સન્માન કરાતું. આ ખિલતની સુંદરતા, સોફ્ટનેસ અને ખાસ કરીને તેની પારદર્શકતા અજોડ અને અપ્રતિમ હતી અને તે ચંદેરી જેવું જ રેશમી, હળવું અને પારદર્શક વસ્ત્ર હતું.

એમ તો હિન્દુ વૈદિક શાસ્ત્રો ચંદેરીના કાપડને શ્રીકૃષ્ણના પિતરાઈ ભાઈ શિશુપાલ સાથે જોડીને કહે છે કે શિશુપાલે આ વસ્ત્રને ઓળખ આપી હતી, પરંતુ કોઈ ઓળખપાળખનું મોહતાજ ન હોઈ શકે તેવી ગ્લોસી ટ્રાન્સપરન્સી ધરાવતાં આ વસ્ત્રનો ઇતિહાસ તો છેક સાતમી સદીને સ્પર્શીને ભારતની સાડી શોખીન સ્ત્રીઓના ગ્રેસફુલ અને ગોર્જિયસ શરીરને પણ સ્પર્શે છે.