તુર્કી જેવો ખતરનાક ભૂકંપ ભારતમાં પણ આવશે?

ના, આ વાત લોકોમાં નાહકનો ડર પેદા કરવા માટે નથી. હિમાલયનો વિસ્તાર એકદમ નાજુક અને ત્યાંના પર્યાવરણ સાથે થઈ રહેલો ખિલવાડ ધરતીકંપને નોતરું આપી શકે છે. ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓ કહે છે કે જે ભૂકંપ આવશે એની તીવ્રતા આઠથી પણ વધુની હોઈ શકે છે.

- બિમલ મહેશ્વરી

તુર્કી અને સિરિયામાં તાજેતરમાં મળસકે ૭.૮ની તીવ્રતાનો વિનાશક ભૂકંપ આવ્યો અને એમાં હજારો લોકો ઊંઘમાં જ કાટમાળ હેઠળ ધરબાઈને મૃત્યુ પામ્યા. ધરતીકંપના આંચકા ઝીલી શકે એવો દાવો થતો હતો એવી અનેક નવી બહુમાળી મંજીલો પણ ગંજીફાનાં પાનાંના મકાનની જેમ કડડડભૂસ થઈ. મૃત્યાંક ૩૫ હજારને પાર થઈ ગયો છે અને એક અંદાજ મુજબ આ આંક બમણો કે ત્રણ ગણો પણ થઈ શકે. સિરિયામાં જ્યાં ભૂકંપ આવ્યો છે ત્યાં આંતરવિગ્રહ ચાલે છે એટલે ત્યાં કોઈ આંતરરાષ્ટ્રીય રાહત ખાસ પહોંચી નથી અને ત્યાં લોકો ભૂખમરાનો શિકાર પણ બની શકે છે. એ સિવાય બન્ને દેશમાં કાતિલ ઠંડી બેઘરો માટે મોતનું કારણ બની રહી છે.

આ આ ભયજનક પરિસ્થિતિ માંડવાનું કારણ એ કે જો ભારતના કોઈ મોટા શહેર કે નગરમાં આટલી જ કે એથી વધુની તીવ્રતાનો ભૂકંપ આવે તો શું થાય? શું ભારતમાં તુર્કી અને સિરિયા કરતાં પણ ભયજનક સ્થિતિ ઊભી થશે? વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસ મુજબ ભારતમાં હિમાલયની તળેટીમાં રિક્ટર સ્કેલ પર આઠથી વધુની તીવ્રતાનો ભૂકંપ ગમે ત્યારે આવવાની પૂરેપૂરી શક્યતા છે અને જો એ આગાહી સાચી પુરવાર થઈ તો તુર્કી-સિરિયા કરતાં પણ વધુ વિનાશ સર્જાશે-ખરેખર હાહાકાર મચી જશે.. હિમાલય પર્વતમાળામાં ભૂકંપની જ્યાં સૌથી વધુ શક્યતા છે એવા ગઢવાલ-ઉત્તરાખંડ વિસ્તારના જ ભૂસ્તરશાસ્ત્રી પ્રોફેસર ડૉ. એસ.પી. સતી ચિત્રલેખા સાથેની ટેલિફોનિક મુલાકાતમાં આ માહિતી આપે છે.

બાવીસ વર્ષ પહેલાં ૨૦૦૧માં કચ્છ અને શેષ ગુજરાતના ભૂકંપમાં થયેલી ખુવારી અને વિનાશનાં સ્મરણો હજી ગુજરાતીઓનાં મનમાં તાજાં જ છે. એ ધરતીકંપ ૭.૬ની તીવ્રતાનો હતો. એ ભૂકંપમાં તેર હજારથી વધુ લોકોના જીવ પણ ગયા હતા. ગઢવાલી ભૂસ્તરશાસ્ત્રી ડૉ. એસ.પી. સતી ઉમેરે છે કે અત્યાર સુધી જે કોઈ વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસ થયો છે એ મુજબ, ભારતમાં હિમાલયના તળેટી પ્રદેશોમાં આઠથી વધુની તીવ્રતાનો ભૂકંપ આવવાની પૂરેપૂરી શક્યતા છે. એ ક્યારે આવશે એની કોઈને ખબર નથી. હિમાલયની રેન્જ ૨૮૦૦ કિલોમીટર લાંબી છે અને આશરે ૩૦૦ કિલોમીટર પહોળી છે અને આટલી તીવ્રતાનો ભૂકંપ આવવાનું જોખમ સૌથી વધુ ઉત્તરાખંડના માથે છે. આટલો મોટો ભૂકંપ આવશે તો એની વિપરીત અસર દેશમાં દૂર દૂર સુધી પડી શકે છે.