આફૂસથી પણ બે વેંત ચડી જાય છે જમાદાર..

કદ થોડું નાનું, પણ સ્વાદ-સુગંધ અને રંગ જેને મોટો મોભો આપે છે એ મહુવાની શાન ગણાતી કેરી વિશે જાણી લો.

- જયેશ દવે (ભાવનગર)

ઉનાળો આવી ગયો છે અને કેરી પણ આવવા માટે તૈયાર થઈ રહી છે. કેટલીક તો બજારમાં આવી પણ ગઈ છે, પરંતુ કેરીની બજાર હજુ પૂરબહારમાં ખીલી ઊઠે એને થોડી વાર છે.

કેરીની વાત કરીએ છીએ ત્યારે ચાલો, તમને યાદ હોય એવી કેરીની દસ જાતનાં નામ જણાવો. જવાબ કેરીના રાજા ગણાતા આફૂસથી જ શરૂ થશે અને પછી કેસર, રાજાપુરી, દેશી લાડવો, પાયરી, બદામ, લંગડો, તોતાપુરી, દાડમ, ગુલાબ.. વગેરે, વગેરે નામ યાદ આવશે. જો કે મોટા ભાગના લોકો આ યાદી દસથી આગળ નહીં વધારી શકે. આવી મૂળભૂત ૧૫ જાત અને એમાંથી તૈયાર થયેલી ૧૫૦ જેટલી જાતની કેરીઓ અલગ અલગ રૂપ-રંગ, અલગ નામ અને અલગ પ્રાંત સાથે ઓળખાય છે. દર ઉનાળે અમદાવાદ ખાતે યોજાતા મેંગો ફેસ્ટિવલમાં ૪૦થી વધુ પ્રકારની કેરી જોઈ શકાય છે, જ્યારે બાકીની અમુકતમુક વિસ્તારમાં જ વિશેષ જોવા મળતી હોય છે.

આવી જ એક કેરી છે જમાદાર. જેમ કેસર કેરીને સંબંધ ગીર પંથક સાથે છે તેમ આ જમાદાર કેરીનો સંબંધ સૌરાષ્ટ્રના કશ્મીર ગણાતા ભાવનગર જિલ્લાના મહુવા સાથે છે.

મહુવામાં જોવા મળતી નાળિયેરી ભાવનગરના રાજવીઓની પર્યાવરણ અને કૃષિ પ્રત્યેની દૂરંદેશીનું પરિણામ છે તો આ જમાદાર કેરી પણ મહારાજા કૃષ્ણકુમારસિંહજીની દેન છે. કહે છે કે મહુવામાં એ સમયે એક આરબ જમાદાર બાગાયતમાં પણ નિષ્ણાત. એમણે કોઈ અલગ પદ્ધતિએ કેરીની કલમ તૈયાર કરી. એ કલમથી તૈયાર થયેલી કેરી સ્વાદ અને સુગંધમાં અલગ હતી. આ કેરી મહારાજા કૃષ્ણકુમારસિંહજીએ ચાખી. મહારાજાને કેરીનો સ્વાદ બહુ પસંદ આવ્યો. એમણે તો ખુશ . થઈને કેરીનું નામ જમાદાર કેરી એવું પાડી દીધું.