વાસ્તવિકતાની ફૂટપટ્ટી પર અપેક્ષાનું ઍડ્જસ્ટમેન્ટ

આપણી જરૂરત પૂરી થઈ જાય પછી આપણે ‘સુખી’ નથી થઈ જતા. જરૂરત પૂરી થઈ જવાથી એને પૂરી કરવાની ઉત્તેજના પણ સમાપ્ત થઈ જાય છે. આપણે જેને સુખ કહીએ છીએ એ હકીકતમાં જરૂરત પૂરી કરવાની કોશિશમાંથી પેદા થતી ઉત્તેજના છે.

- રાજ ગોસ્વામી

અપેક્ષાની ઠંડી...

એક રાજા નગરચર્યા કરીને શિયાળાની રાતના અંધારામાં મહેલ પર પાછો આવ્યો. મહેલની બહાર, એક ખૂણામાં એક વૃદ્ધ માણસ ધોતી-ગંજી પહેરીને બેઠો હતો. રાજા એની નજીક ગયો અને બોલ્યોઃ ‘તું નજીવાં કપડાંમાં અહીં બેઠો છો તો ઠંડી નથી લાગતી?’

વૃદ્ધે કહ્યું: ‘શું થાય? મારી પાસે ગરમ કપડાં નથી અને હું વર્ષોથી આમ જ રહું છું એટલે ઠંડીની ટેવ પડી ગઈ છે. દરેક શિયાળામાં ભગવાન મને તાકાત આપે છે.’

રાજાએ કહ્યું: ‘ચિંતા ન કરીશ. હું મહેલમાં જઈને કોઈને મોકલું છું ગરમ વસ્ત્રો સાથે.’

વૃદ્ધ માણસે ખુશીના માર્યા રાજાના ચરણસ્પર્શ કર્યા, પણ રાજા મહેલમાં ગયો એ સાથે રાજ્યનાં કામકાજમાં વ્યસ્ત થઈ ગયો અને વૃદ્ધ માણસને ભૂલી ગયો.

સવારે રાજાનો સૈનિક મહેલની બહાર આવ્યો અને ખૂણામાં ઠંડીમાં ઠૂંઠવાયેલું વૃદ્ધ માણસનું શરીર જોયું. શરીરની પાસે એક ચિઠ્ઠી હતી, ઉપર લખ્યું હતું: રાજાને મળે.

રાજાએ ચિઠ્ઠી ખોલી. અંદર લખ્યું હતું:

મહારાજની જય હો! હું વર્ષોથી દરેક શિયાળામાં આ પાતળાં કપડાં પહેરતો હતો, પરંતુ ગઈ રાતે તમે મને ગરમ વસ્ત્રો આપવાની ખાતરી આપી હતી. હું આખી રાત શરીરને ગરમ કરવાની રાહ જોતો રહ્યો અને એ અપેક્ષામાં ઠૂંઠવાઈ મર્યો.

***

બૅડ બૉય્ઝ, મૅન ઈન બ્લૅક, ઈન્ડિપેન્ડેન્સ ડે, ધ પરસ્યુઈટ ઑફ હૅપ્પિનેસ જેવી હોલીવૂડ ફિલ્મોના અભિનેતા વિલ સ્મિથ એની વિલ નામની આત્મકથામાં એક જગ્યાએ બહુ લખે છે: માર્મિક વાત લખે છે:

-લોકપ્રિય થવાની બહુ મજા આવે.

-લોકપ્રિય થઈ ગયા પછી એને ખોવાનો ડર લાગે.

આમાં ફરક થવાનો અને થઈ ગયાનો છે. લોકપ્રિય થવામાં એક ગતિ છે, પ્રક્રિયા છે અને પ્રગતિ છે અને એની મજા આવે છે, કારણ કે આપણને ક્યાંક પહોંચી રહ્યા છીએ, કંઈક સિદ્ધ કરી રહ્યા છીએ એનો ઉત્સાહ હોય છે. લોકપ્રિય થઈ ગયામાં ધી એન્ડ છે, એમાં આગળ ક્યાંય જવાનું નથી, એમાં કોઈ પ્રગતિ નથી અને એટલે એમાં જે છે એને બચાવી રાખવાનો સંઘર્ષ છે.

એક સીમા સુધી લોકપ્રિય થઈ ગયા પછી વધુ લોકપ્રિય થવાનું સંભવ નથી હોતું એટલે વ્યક્તિની ચિંતા એની લોકપ્રિયતાને બચાવી રાખવાની, લોકો એને ભૂલી ન જાય એની અને એને નજરઅંદાજ ન કરે એની હોય છે.