તેમના છેલ્લા શબ્દો હતા, ‘કરેંગે યા મરેંગે.. આઝાદી તો હમ લેકે રહેંગે..’

સમગ્ર દેશમાં આઝાદીનો અમૃત મહોત્સવ ઊજવાઈ રહ્યો છે ત્યારે વાત કરવી છે એવા શહીદોની જેમના નામ કદાચ જાણીતા નથી, પરંતુ તેમનું બલિદાન ઇતિહાસના પાને સોનેરી અક્ષરોથી આલેખાયેલું છે. વાત છે ગુજરાતના એક નાનકડા ગામમાં બનેલી એ ગોઝારી ઘટનાની જેમાં યુવાનોએ શહાદત વહોરી હતી.

 હેતલ રાવ

‘હું નાનો હતો ત્યારે મારા પિતાજી વાત કરતા હતા કે આ જગ્યા પર જ અંગ્રેજ પોલીસોએ અંધાધૂંધ ગોળીબાળ કર્યો હતો. જેમાં પાંચ વિધાર્થીઓ શહીદ થયા હતા. તેમનો વાંક માત્ર એટલો જ હતો કે તેઓ ગાંધીજીના ચીંધેલા માર્ગે અહિંસાથી આઝાદીની લડત લડી રહ્યા હતા.

અડાસમાં અડીખમ ઊભેલું આ શહીદ સ્મારક આઝાદી માટે શહીદ થનારા એ પાંચ યુવાનોના બલિદાનની મૂક સાબિતી છે.’ અંબાલાલ રાજ ખાટલામાં બેઠા-બેઠા જ શહીદ સ્મારક સામે આંગળી ચીંધીને મારી સાથે

ગુજરાતના આણંદ જિલ્લાનું અડાસ ગામ આઝાદીના પાના પર પોતાનો આગવો ઇતિહાસ ધરાવે છે. ૧૯૪૨માં અંગ્રેજો જેલો ભરી રહ્યા હતા અને અહીં ગુજરાતના યુવાનો ઘરબાર બધુંય છોડી અંગ્રેજોને હાંકી કાઢવાની યોજનાઓ બનાવી રહ્યા હતા. એ દિવસે પણ કંઈક આવા જ વિચારો કરતા વડોદરાની કોલેજો અને શાળામાં અભ્યાસ કરતા ૩૪ નવયુવાનો, ગાંધીજીનો ‘કરેંગે યા મરેંગે - અંગ્રેજો ચાલ્યા જાવ'નો સંદેશો ગુજરાતના ગામે-ગામ પહોંચાડવા વડોદરાથી કૂચ કરી. આ યુવાનોમાં અતિશય જોશ ભરેલા એ પાંચ યુવાનો પણ હતા જેમનું જીવન આઝાદીને વરી ચૂક્યું હતું. આ નામો હતાં ભાદરણ ગામના ૨૩ વર્ષીય રતિલાલ પટેલ, ૨૦ વર્ષના ધર્મજ ગામના રમણલાલ પટેલ, દહેગામના ૨૦ વર્ષીય મોહનલાલ પટેલ, બાલાસિનોરના ૨૧ વર્ષીય તુલસીદાસ મોદી અને ચાણસ્માના ૨૦ વર્ષીય મણિલાલ પુરુષોત્તમદાસ. પાંચેય અડાસ રેલવે સ્ટેશન પર અંગ્રેજોની ગોળીઓનો ભોગ બન્યા અને દેશની આઝાદીમાં પોતાનું નામ સદાય માટે અંકિત કરી ગયા.