એક ચોરની આચારસંહિતા

‘ચોર છીએ તો શું થયું, ભિખારી થોડા છીએ? અમારો પણ કોઈ સિદ્ધાંત હોય કે નહીં? હું ચોરી કરી શકું, પણ દાનમાં કે ભીખમાં મળતી વસ્તુને તો અડકી પણ ન શકું!'

- હર્ષદ પંડ્યા ‘શબ્દપ્રીત’

સહેજ ખડખડાટ થતાં હું સમજી ગયો કે ઘરમાં કોઈ ચોર મહાશય પધાર્યા લાગે છે. ચોર જેવા ચોરને ‘મહાશય’ તરીકે સંબોધું છું, તો તમને કદાચ નવાઈ તો લાગવાની જ, પણ જે માણસ કોઈ મોટા આશય સાથે આપણને મળતો હોય એને ‘મહાશય’ કહેવામાં વાંધો શો હોઈ શકે?

ઊંઘ ઊડી જવા છતાં હું ચૂપચાપ પડ્યો રહ્યો, સૂતાં સૂતાં જ હું ચોરભાઈનાં દિવ્ય સ્વરૂપનું દર્શન કરી રહ્યો હતો. એ મહાશય તો પૂરો પરિશ્રમ કરી રહ્યા હતા કે એમની પ્રતિષ્ઠા પ્રમાણે આ ઘરમાંથી કંઈક ને કંઈક મળી જાય. ખૂબ જ ઝીણવટપૂર્વક સંશોધનકાર્ય ચાલુ હતું, પણ ઘરમાં કંઈ હોય તો એને મળે ને? જે ઘરમાં કપડાં-વાસણ-ફર્નિચર બધું વેચાઈને ભૂખના યજ્ઞમાં સ્વાહા થઈ ગયું હોય એ ઘરમાંથી ચોરભાઈને બીજું શું મળવાનું હતું? શરૂ શરૂમાં તો હું એમના સંશોધનઉત્સાહને જોઈને મનોમન ખુશ થઈ રહ્યો હતો, પરંતુ જ્યારે મેં જોયું કે મહાશય તો સાવ નિરાશ થઈ ગયા છે ત્યારે મને ચિંતા થાય એ સ્વાભાવિક છે. આમેય સ્વભાવે હું થોડો ‘વિક’ છું, કવિ છું ને એટલે!

હું વિચારવા લાગ્યો કે જિંદગીમાં પહેલી વાર કોઈ માણસ કોઈ અરમાન કે અપેક્ષા લઈને આ ઘરમાં આવ્યો છે. મારા હોવા છતાં એ મારા જ ઘરમાંથી નિરાશ થઈને જાય એ તો બની જ કેમ શકે? મોંઘવારી આવી, મેં એને વૅલકમ કરી. બેકારી આવી મેં એને પણ આશ્રય આપ્યો. આજે ફરી એક વાર મારા ઉપર નૈતિક જવાબદારી આવી પડી. ચોર મહાશયનો દુઃખી ચહેરો મારાથી જોવાતો ન હતો. અત્યારે આ ચોરભાઈ મને મારો કશુંક લાગતો હતો.

હું પથારીમાંથી બેઠો થઈ ગયો. આમ તો હું જ્યાં સૂઈ ગયો હતો ત્યાં પથારી નામની કોઈ ચીજ નહોતી, પણ આપણી એક વ્યાવહારિક બોલી કે ભાષામાં બોલવાની આપણી એક ટેવ છે કે જ્યાં આપણે સૂઈ ગયા હોઈએ એ સ્થળને કે એટલા પ્લોટને પથારી જ કહેતાં હોઈએ છીએ. જેવો હું પથારીમાંથી બેઠો થયો કે ચોરભાઈ ગભરાઈ ગયા.

મેં તરત જ કહ્યું, ‘નહીં.. નહીં.. ગભરાવાની કોઈ જ જરૂર નથી. તમે થાકી ગયા હશો. શારીરિક શ્રમ કરતાંય તમને માનસિક થાક વધારે લાગ્યો હોય તેમ જણાય છે. થોડો આરામ કરો. પાણી પીશો? માફ કરજો, ચા-કૉફીની કોઈ શક્યતા નથી. નહીંતર ચા-પાણી પીવાનું કહેત.’