પ્રવાસન

રંગદુમ બૌદ્ધ મઠ : લદ્દાખ

- રક્ષા ભટ્ટ

ઉત્તરે કારાકોરમ પર્વતમાળા અને દક્ષિણે હિમાલયન રેન્ક વચ્ચે સૅન્ડવિચ થયેલો લદ્દાખ નામનો કેન્દ્ર શાસિત પ્રદેશ લેહ અને કારગિલ જિલ્લાથી બનેલો રફલી ૧૧,૪૮૨ ફૂટની ઊંચાઈ ધરાવતો પહાડી પ્રદેશ છે, જ્યાં બુદ્ધિસ્ટ પ્રવાસન સ્થળોનું પ્રમાણ વિશેષ છે અને પ્રવાસન ઉદ્યોગ આ પ્રદેશની અર્થવ્યવસ્થામાં મોટો ફાળો આપે છે.

૧૯૫૯માં રજિસ્ટર્ડ થયેલું ઑલ લદ્દાખ ગોમ્પા એસોસિયેશન લદ્દાખની બધી જ બુદ્ધિસ્ટ મોનેસ્ટરીઝનું સેન્ટ્રલ એસોસિયેશન છે, જે તિબેટન બુદ્ધિઝમની ચાર મુખ્ય ધારાના પંદર લામાઓના ગવર્નિંગ બૉડીથી સંચાલિત થાય છે. જેમાં સોળ જેટલા મઠો છે અને હજારો બૌદ્ધ સાધુઓ, મઠવાસીઓ, તેઓનાં ગુરુકુળો અને રહેવા-જમવાની વ્યવસ્થા પણ છે.

બૌદ્ધ મઠોના આ બૃહદ હિમાલયન પ્રદેશમાં કારગિલની દક્ષિણે ૨૫૦ કિલોમીટરે સુરુવેલી પછી આવતી ઝંસ્કાર વેલી સંસ્કાર રિવર વેલી છે. પદુમ, સાંકુ અને કારગિલ રોડ સુધીમાં સાની, ઝોન્સુલ, કાર્લા, સ્ટોન્ગ દે, ઝાંગલા અને રંગદુમ જેવા બૌદ્ધ મઠો છે, જેમાં રંગદુમ નામનો બૌદ્ધ મઠ રંગદુમ ગામમાં આવેલો બૌદ્ધ મઠ છે.

લદ્દાખ પ્રદેશની સુરુવેલી કે સુરુ રિવર વેલીમાં સ્થિત રંગદુમમાં એક તરફ રંગીન ટેકરીઓ છે અને બીજી બાજુ અણીવાળા ખડકાળ પર્વતો અને તેંગ-દ્વેગ જેવી ગ્લૅશિયર પણ છે.

હિન્દી લદ્દાખી, પુર્ગિ અને ઉર્દૂ બોલતું રંગદુમ કારિગલના તાઈસુરુ તાલુકાનું રૂપકડું ગામ છે, જે કારગિલ-પદુમની વચ્ચે આવેલું છે અને કારગિલથી ૧૦૦ કિલોમીટર દૂર છે. રંગદુમ સુધી આવતાં મોટા ભાગના ભારતીય પ્રવાસીઓ અને વિશ્વ પ્રવાસીઓ, મોટા ભાગે, રંગદુમ બૌદ્ધમઠ માટે જ રંગદુમ આવે છે અને ગેલુપાપંથની આ તિબેટન બુદ્ધિસ્ટ મોનેસ્ટરીની મુલાકાત લઈને ઝંસ્કાર વેલીના હેડક્વાટર ગણાતાં પદુમ સુધી પહોંચે છે.