પોલિગ્રાફ-નાર્કો ઍનાલિસિસ આ ટેસ્ટ પકડી શકે છે અપરાધીનાં જૂઠાણાં

પોલીસતપાસને ઊંધે પાટે ચડાવી રહેલા દિલ્હીના બહુચર્ચિત શ્રદ્ધા હત્યાકેસના આરોપી આફતાબ પૂનાવાલા પાસેથી હવે સાચું બોલાવી શકાશે?

- મહેશ શાહ (ગાંધીનગર)

મુંબઈની શ્રદ્ધા વાલકરની એના પ્રેમી આફતાબ પૂનાવાલાએ કરેલી ઘાતકી હત્યા હાલ દેશભરમાં ચર્ચાનો વિષય બની છે. શેતાની દિમાગ ધરાવતા આફતાબે આચરેલા અધમ કૃત્યનું સત્ય જાણવા પોલીસે એની દિલ્હીની ફોરેન્સિક સાયન્સ લૅબોરેટરી (એફએસએલ)માં પોલિગ્રાફ ટેસ્ટ કરાવી, જેના પરિણામ પરથી પોલીસને તપાસની નવી દિશા, પુરાવા મળશે એવી આશા છે.

હત્યા, બળાત્કાર, બૉમ્બધડાકા, વગેરે જેવા ગંભીર ગુનાના આરોપી, શકમંદ કે સાક્ષી સાચી માહિતી ન આપે તો એની પોલિગ્રાફ ટેસ્ટ કરવામાં આવે છે. ક્યારેક એવું પણ બને કે ફરિયાદી જ ગુના કે આરોપી વિશે પોલીસને સાચી માહિતી ન આપે અથવા પોલીસને ગેરમાર્ગે દોરે. આવા સંજોગમાં આરોપીની પોલિગ્રાફ (લાઈ-ડિટેક્શન) કે નાર્કો ઍનાલિસિસ (ટ્રુથ સિરમ) ટેસ્ટ કરાવવામાં આવે છે. અલબત્ત, આ માટે કોર્ટની પરવાનગી જરૂરી છે. આ ઉપરાંત, બન્ને ટેસ્ટ પહેલાં આરોપી વ્યક્તિની લેખિત સંમતિ પણ જરૂરી છે. ટેસ્ટનું વિડિયો રેકૉર્ડિંગ પણ કરવામાં આવે છે.

શું છે આ ટેસ્ટ?

જવાબ આપતાં અમદાવાદના ઍડ્વોકેટ ડૉ. રાજેન્દ્ર શુક્લ ચિત્રલેખાને કહે છે: ‘પોલીસ અધિકારી આરોપી અથવા શકમંદ કે સાક્ષી, વગેરેના જાગ્રત મનને અર્ધબેભાનાવસ્થામાં પાડીને વૈજ્ઞાનિક ઢબે અને ચિકિત્સાપદ્ધતિથી નિષ્ણાતો દ્વારા ટેસ્ટ કરાવે છે. મોટા ભાગની ટેસ્ટમાં જાગ્રત મનની જાણ બહાર આરોપી સાચી વિગત, દસ્તાવેજો, પુરાવા, વગેરેની જાણકારી આપે છે.’

આજથી ચારેક દાયકા પહેલાં અમદાવાદની ફોરેન્સિક સાયન્સ લૅબોરેટરી (એફએસએલ)માં પોલિગ્રાફ અને બીજી ટેસ્ટ થતી. એ પછી ગાંધીનગરમાં એફએસએલનું અદ્યતન મુખ્યાલય બન્યું. અત્યારે એના ફોરેન્સિક સાઈકોલૉજી વિભાગમાં પોલિગ્રાફ અને નાર્કો ટેસ્ટ થાય છે. થોડા સમયથી સુરતની એફએસએલમાં પણ પોલિગ્રાફ ટેસ્ટ થાય છે.