ભારતીય સેનામાં અર્જુનની બાજનજર..

થોડા દિવસ અગાઉ અમેરિકી સેના સાથેના સંયુક્ત યુદ્ધ અભ્યાસમાં ભારતીય સેનાએ એક વિશિષ્ટ સૈનિકની ઓળખ કરાવી. સરહદ પારથી આવતાં ટચૂકડાં ડ્રોનના આતંકને ખાળવા ભારતીય સેનાએ શ્વાન અને બાજની જુગલબંદીથી તૈયાર કરેલા ‘ઍન્ટિ-ડ્રોન પ્લાન’ની ઝાંખી આ યુદ્ધ અભ્યાસમાં આપી. આવો, જાણીએ કેવો છે આ પ્લાન?

- નિતુલ ગજ્જર

માથે જીપીએસ સંચાલિત ઉપકરણ અને કૅમેરા સાથે સજ્જ છે ‘અર્જુન’.

થોડા દિવસ અગાઉ ભારતીય સેનાએ અમેરિકા સાથેના યુદ્ધ અભ્યાસની એક વિડિયો ક્લિપ સોશિયલ મિડિયામાં વહેતી કરી, એમાં કંઈક આવું દશ્ય હતું..

આકાશમાં કૅમેરાથી સજ્જ એક ડ્રોન ઊડી રહ્યું છે. નજીકમાં ઊભેલા એક સૈનિકના હાથ પર બાજ પક્ષી અને પાસે એક પાલતુ થાન છે. આસપાસ ડ્રોન હોવાનો અંદાજ આવી જતાં શ્વાન ભોંકવા લાગે છે. થાન તરફથી સિગ્નલ મળતાં જ બાજ ઝડપથી ઉડાન ભરી ડ્રોન પર હુમલો કરી એને તોડી પાડે છે.

પાછલા કેટલાક દિવસોથી સોશિયલ મિડિયામાં વાઈરલ થયેલો આ વિડિયો ભારતીય અને અમેરિકી સૈનિકોના સંયુક્ત યુદ્ધ અભ્યાસ દરમિયાન શૂટ કરાયેલો છે. ભારત અને અમેરિકા વચ્ચે દર વર્ષે આ પ્રકારની જોઈન્ટ મિલિટરી એક્સરસાઈઝ એટલે સંયુક્ત યુદ્ધ અભ્યાસ યોજાય છે. ૨૦૨૧માં એવી ૧૭મી એક્સરસાઈઝ અમેરિકાના અલાસ્કામાં યોજાઈ હતી. આ વર્ષે નવેમ્બરમાં ઉત્તરાખંડના ઓલીમાં એ વાર્ષિક કવાયત ગોઠવી ભારતીય લશ્કર અમેરિકી સૈનિકોનું યજમાન બન્યું.

‘ઈશારો’ મળતાં જ બાજ ઊડે, એની ધારદાર નજર તથા કૅમેરાની મદદથી ડ્રોનને શોધી લે.. અને ચીલઝડપે એના પર ત્રાટકી અને તોડી પાડે. બાજ ત્રણ કિલોમીટર દૂરથી એનો 'શિકાર' શોધી શકે છે.

અત્યંત ઠંડા વાતાવરણ અને પર્વતીય વિસ્તારોમાં ઊંચાઈ પર યુદ્ધની તાલીમને આ વખતના યુદ્ધ અભ્યાસ સાથે જોડવામાં આવી હતી. ચીન સાથે ભારતની સરહદો આવા વિસ્તારમાં વધુ છે. આ વખતના ભારત-અમેરિકા યુદ્ધ અભ્યાસનું ક્ષેત્ર ચીનની સરહદથી નજીક હતું ઉપરાંત વિવાદિત લાઈન ઑફ ઍક્ચ્યુઅલ કન્ટ્રોલ (એલએસી)થી માત્ર ૧૦૦ કિલોમીટર દૂર હતું. સ્વાભાવિક છે કે આ બધાને કારણે ચીનના પેટમાં તેલ રેડાયું અને ચીને વાંધો લઈ ભારત પર પરસ્પર સમજૂતીથી થયેલા કરાર તોડવાનો આરોપ પણ મૂક્યો.

આ યુદ્ધ અભ્યાસ ચર્ચામાં રહ્યો એનું બીજું મહત્ત્વનું હતું કારણ સેનાનું પાળેલું બાજ પક્ષી. અર્જુન નામના આ બાજને ભારતીય લશ્કરે આકાશમાં ઊડતાં ડ્રોનને તોડી પાડવા માટે તાલીમબદ્ધ કર્યું છે. આ રીતે બાજ પક્ષીનો ઍન્ટિ-ડ્રોન સિસ્ટમમાં ઉપયોગ કરવાનો સફળ પ્રયોગ પહેલવહેલો ભારતે કર્યો છે.