માડી! તારું કંકુ ખર્યું 'ને કોસ્મોસ ઊગ્યું

બિગ-બેંગ પછી ક્ષણના સોમા ભાગની અંદર સૃષ્ટિમાં ઊર્જાનું સર્જાયેલું લાલિત્ય આજે ઍડવાન્સમાં ઍડવાન્સ એ.આઈ. પણ કલ્પના ન કરી શકે એટલું અદ્ભુત હશે

-  સ્પર્શ હાર્દિક

માડી! તારું કંકુ ખર્યું ને સૂરજ ઊગ્યો...' લાલિમાયુક્ત સૂર્યને જોઈને અવિનાશ વ્યાસના અંતરમાં જે સુંદર કલ્પનાએ જન્મ લીધો એનો શબ્દ દેહ એટલે આ અમર પંક્તિઓ. સર્વવ્યાપી અને શક્તિસ્વરૂપ એવા દૈવી તત્ત્વના પ્રતિ અપાર વ્હાલ અને ભક્તિ જેના હૃદયમાં દરિયાનાં મોજાં જેમ ઊછળતાં રહે એને સૃષ્ટિની તમામ લીલામાં માવડીનું જ સૌંદર્ય દેખાય. સામર્થ્ય, તાકાત, ઊર્જા, શક્તિ, ઇત્યાદિ કૉન્સેપ્ટ જનસામાન્ય એક જ નજરે જુએ અને એ તમામને દેવી કે માતાજીનું ક્ષેત્ર સમજે. ભૌતિક વિજ્ઞાનની દૃષ્ટિએ સંસાર બે ઘટકોનું બનેલું છે, ઊર્જા અને દ્રવ્ય. બ્રહ્માંડ સર્જાયું એ પછી જાતભાતની મેટર આવી, પણ એ પહેલાં હતી, સૃષ્ટિની જનેતા આદિશક્તિ કે ગૉડ્સ એનર્જી. આઇન્સ્ટાઇનના જગવિખ્યાત E=mc2 સમીકરણનો અનેક તજજ્ઞો શાસ્ત્રીય અને કાવ્યાત્મક અર્થ એવો પણ કાઢે છે કે ઊર્જા અને દ્રવ્ય અભિન્ન છે, દ્રવ્ય એટલે બીજું કંઈ નહીં, પણ થીજી ગયેલી શક્તિ.

આપણી જાણમાં અને જાણ બહાર વિદ્યમાન એવા અખિલ બ્રહ્માડ માટેનો એક શબ્દ છે, ‘કૉસ્મોસ’ અને કૉસ્મોલૉજી અર્થાત્ બૃહદ્ યુનિવર્સ કેવી રીતે જન્મ્યું હશે, એનું સ્ટ્રક્ચર શું વગેરે વિષેની અતરંગી અટકળનું શાસ્ત્ર. જગત કેવી રીતે સર્જાયું એના વિશે કલ્પનાઓથી લઈને અત્યાર સુધી જે હાથ લાગ્યાં એ વૈજ્ઞાનિક પ્રમાણોને આધારે કૉસ્મોલૉજીમાં અનેક પ્રકારની થિયરી ઘડાઈ ચૂકી છે. અલબત્ત, આપણી બુદ્ધિની મર્યાદાને કારણે પૂર્ણતઃ સંતોષકારક સ્પષ્ટતા મળવાથી રહી. સંસારના સર્જનની સૌથી પ્રચલિત થિયરી એટલે બિગ-બેંગ. અવિનાશ વ્યાસ લખે છે, ‘મંદિર સરજાયું ’ને ઘંટારવ ગાજ્યો.’ ગીતકારની ક્ષમા સાથે સ્વચ્છંદી અર્થ તારવીએ તો સંસાર નામક આ મંદિરનું સર્જન થયું એ ક્ષણે ઘંટનો જે રણકો સર્વત્ર પ્રસરી ગયો હશે એ બિગ-બેંગ. એક માન્યતા પ્રમાણે, બિગબેંગ દ્વારા સર્જાઈને હજુ પણ વિસ્તરી રહેલું બ્રહ્માંડ એક ક્ષણે અટકી જઈને પાછું પોતાના ઉદ્ગમમાં સંકોચાવાનું શરૂ કરશે, જેને બિગ ક્રન્ચ નામ અપાયું છે. સમયની પરિભાષા જ્યાં નિરર્થક છે, એ અતિ ઉચ્ચ કક્ષાએ અવિરત ચાલ્યા કરતાં બ્રહ્માંડના વિસ્તરણ અને સંકોચનનો આ ધબકાર એક સુંદર કૉસ્મિક નૃત્ય છે.