વાળ: ઇમેજનો રખેવાળ!

મારા એક મિત્રએ વાળ ૫ર Ph.D કર્યું. છે. મેં પૂછ્યું કે, ‘દોસ્ત, વાળ પર Ph.D કરવાની પ્રેરણા તને કોણે આપી?’ ત્યારે એણે કહ્યું કે, ‘અરીસાએ! અરીસામાં જોતાં જ લાગ્યું કે માથા પર છવાઈ રહેલી પાનખરને મારે કોઈ પણ રીતે ભૂલવી જ પડશે, નહીંતર પ્રિયજનોમાં હું જ ભૂલાઈ જઈશ..

- હર્ષદ પંડ્યા ‘શબ્દપ્રીત'

મોટા ભાગના કવિઓ અને શાયરો ભલે છંદ કે લયનું બંધારણ જાણતા ન હોય, પણ પ્રિયતમાના હૃદય સુધી પહોંચવા માટે વાળનું વ્યાકરણ તો અચૂક જાણતા હોય છે! આ સંદર્ભે અમને ગાલિબનો એક શૅર યાદ આવે છે: 

આહ કો ચાહિયે ઇક ઉમ્ર અસર હોને તક,

કૌન જીતા હૈ તેરી ઝુલ્ફ કે સર હોને તક

યુરોપની સંસ્કૃતિમાં સેમ્સનની કથા જાણીતી છે. સેક્સનનું બળ એના માથાના વાળમાં હતું.

આપણા સંસ્કૃત સાહિત્યમાં તો મોટા ભાગની નાયિકા માટે ‘ચારુકેશી’ શબ્દ પ્રયોજાયો છે. જેનો અર્થ થાય છે – જેના કેશ સુંદર છે – પ્રિય છે એવી સ્ત્રી!

જેટલી કવિતાઓ વાળ પર લખાઈ છે અને લખાતી રહે છે એટલી માત્રામાં બાળ પર કવિતાઓ નથી લખાઈ. આનો અર્થ એ થયો કે વાળસાહિત્ય આપણાં બાળસાહિત્ય કરતાં ઘણું આગળ અને વિકસિત છે. માણસો, એમાંય ખાસ કરીને બહેનોએ જેટલી ચિંતા અને ચીવટ પોતાનાં વાળઉછેર માટે રાખી છે એટલીય ચિંતા અને ચીવટ પોતાનાં બાળઉછેર માટે રાખી હશે કે કેમ, એ સંશોધનનો વિષય છે. બાળજગત જ નટખટ હોય છે એવું નથી, પૂરું વાળજગત પણ એટલું જ તોફાની અને નટખટ છે. એક જગાએ જંપીને એ બેસે નહીં, બાળલીલા તો હજુય કંઈક આંખોને ઠારે એવી સોહામણી હોય છે, પણ વાળલીલા? વાળલીલા તો એટલી ભારે કે ધોળે દહાડેય ભલભલાને બિહામણી લાગે!

નેધરલૅન્ડના કેટલાક સંશોધકોએ સંશોધન કર્યું છે કે વ્યક્તિના વાળ પરથી એના સ્વાસ્થ્યનો પરિચય મળી જતો હોય છે. થોડાં વરસો પહેલાં આ શુભ સમાચાર એક અંગ્રેજી મૅગેઝિનમાં છપાયા હતા. બબિતાએ જેવા આ સમાચાર વાંચ્યા કે તરત જ એને બાબુના સ્વાસ્થ્યની ચકાસણી વિશે ચિંતાઓ થવા માંડી. કારણ બીજું કોઈ નહીં, પણ બાબુના માથે હવે સમ ખાવા પૂરતોય વાળ બચ્યો નથી. આવા માણસના સ્વાસ્થ્યની ચકાસણી કેવી રીતે કરવી? આનો સાચો જવાબ તો નેધરલૅન્ડના એ સંશોધકો સિવાય બીજું કોણ આપી શકે?