શરૂ થયું છે કચ્છનાં ઐતિહાસિક સ્મારકોનું ડિજિટલ ડોક્યુમેન્ટેશન

કચ્છમાં અનેક ઐતિહાસિક સ્મારકો છે, પરંતુ કુદરતી આપદાઓ અને સરકારની બેદરકારીથી તે ભૂંસાઈ જવા લાગ્યા છે. આવનારી પેઢી ગૌરવપૂર્ણ ઇતિહાસથી વાકેફ થાય તે માટે આ સ્મારકોની જાળવણી આવશ્યક હોવા છતાં થતી નથી. આવી સ્થિતિમાં તેનું ડોક્યુમેન્ટેશન ઇચ્છનીય છે. ઐતિહાસિક વારસાને સાચવી રાખવામાં મહારત ધરાવતી ‘સેપ્ટ' યુનિવર્સિટી સાથે મહારાવ મદનસિંહજી ઓપ કચ્છ બેનિવોલન્ટ ટ્રસ્ટે ભુજના દરબારગઢ – પ્રાગમહેલનું અને તેની આસપાસની ઐતિહાસિક ધરોહરોનું ડિજિટલ ડોક્યુમેન્ટ કરવા એમ.ઓ.યુ. કર્યા છે.

- સુચિતા બોઘાણી કનર

રાજાશાહીના સમયની અનેક ઐતિહાસિક ઇમારતો કચ્છનું ગૌરવ છે. વાગડથી માંડીને લખપત સુધીના સમગ્ર કચ્છમાં એવાં અનેક સ્મારકો છે જે ગૌરવશાળી ઇતિહાસના સાક્ષી છે. ભુજમાં ઇટાલિયન ગોથિક શૈલીમાં ૧૯મી સદીમાં બનેલો પ્રાગમહેલ છે, આયના મહેલ છે, જેને ઇન્ડિયન નેશનલ ટ્રસ્ટ ફોર આર્ટ એન્ડ કલ્ચરલ હેરિટેજ (ઇનટેક) દ્વારા સાંસ્કૃ તિક વારસો જાળવી રાખવા જેવું સ્મારક કહ્યું છે, તે રાણીવાસ, મુન્દ્રા-માંડવીની હવેલીઓ, લખપત સહિતના અનેક કિલ્લાઓ, મંદિરો.. આ યાદીમાં તો હજુ અનેક નામો ઉમેરાઈ શકે તેમ છે, પરંતુ આજે આ પૈકીનાં અનેક સ્મારકોની દશા ખંડેર જેવી થઈ ગઈ છે. ભૂકંપ સહિતની અનેક કુદરતી આપદાઓએ સામે આ ઐતિહાસિક ઇમારતો હારી રહી હોવાનું જોવા મળે છે. તેમના પ્રત્યે સરકાર કે પુરાતત્ત્વ ખાતાનું વલણ મહદ્અંશે ઉપેક્ષાત્મક રહ્યું હોવાથી આપણો આ વારસો નષ્ટ થતો જઈ રહ્યો છે. જો ઐતિહાસિક ઇમારતોનું રિસ્ટોરેશન ન થઈ શકે તો પણ તેનું બારીકાઈથી દસ્તાવેજીકરણ કરવું આવશ્યક છે. જેથી ભાવિ પેઢીઓમાંથી રસ ધરાવનારા કે અભ્યાસુઓ કચ્છમાં ભૂતકાળમાં શું ગૌરવવંતું હતું તે જાણી શકે. મહારાવ મદનસિંહજી ઓફ કચ્છ બેનિવૉલન્ટ ટ્રસ્ટ દ્વારા ઐતિહાસિક મહત્ત્વ ધરાવતી ઇમારતોના દસ્તાવેજીકરણ માટે પ્રયાસ હાથ ધરાયો છે. આ ટ્રસ્ટ દ્વારા અમદાવાદની સેપ્ટ યુનિવર્સિટી સાથે આગવું મહત્ત્વ ધરાવતા ભુજના પ્રાગમહેલ દરબારગઢના ડિજિટલ ડોક્યુમેન્ટેશન કરવા માટે એમ.ઓ.યુ. કરાયા છે. આ દસ્તાવેજીકરણ ભવિષ્યમાં આ ઇમારતોના પુનઃસ્થાપન માટે ખૂબ ઉપયોગી થશે.