પ્રવાસ કેવો કરવો: ઓનલાઇન કે ઓફલાઇન?!

‘મારી ફ્રેન્ડનું કહેવું છે કે નિર્બળ તનના અને નિર્બળ મનના લોકો એકવાર મહાબળેશ્વર જઈ આવે તો એ લોકોને બળ મળે છે અને તનથી અને મનથી બળવાન બને છે.'

- હર્ષદ પંડ્યા ‘શબ્દપ્રીત’

પ્રવાસ કરવાનો સાચો આનંદ તો ત્યારે જ આવે કે જ્યારે આપણે અન્યની આર્થિક સધ્ધરતાને માન આપીને પ્રવાસ કરીએ! ‘પ્રવાસ સંહિતા’માં લખ્યું છે કે જે મનુષ્ય પોતે પ્રવાસ કરે છે એમાં નકરો સ્વાર્થ હોય છે, પણ જે વ્યક્તિ અન્યને નિઃશુલ્ક પ્રવાસ કરાવે એમાં પરમાર્થ અને પરમાર્થ સિવાય બીજું કશું જ નથી.

માણસ પોતાના માટે જ પૈસો ખર્ચે તો ભગવાન એની નોંધ ક્યારેય નહીં લે, પણ માણસ બીજાને માટે પૈસો ખર્ચે તો એનું નામ ભગવાનની ગુડબુકમાં સદાયને માટે લખાઈ જાય. આવું અર્થજ્ઞાન ધરાવતો માણસ જિંદગીમાં ક્યારેય નાના-મોટા પ્રવાસથી વંચિત નથી રહેતો. આપણા પ્રવાસયોગનો આધાર આપણા મિત્રો કે સંબંધીઓના સ્વસ્થ આર્થિક યોગ પર છે. આપણે પ્રવાસસુખ માણવું હોય તો મિત્રોના બૅન્ક બૅલેન્સનું સ્વાસ્થ્ય હંમેશાં સુધરેલું રહે એવી નિરંતર પ્રાર્થના કરવી પડે.

આપણા શ્રેષ્ઠ નિબંધકાર રસિક ઝવેરીનું એક પુસ્તક છેઃ ‘અલગારી રખડપટ્ટી.’ પ્રવાસ અને રખડપટ્ટીમાં આટલો જ ફરક – રખડપટ્ટી હંમેશાં અલગારી જ હોય, કેમ કે એમાં સૂક્ષ્મ કે સ્થૂળ - એવાં કોઈ પણ વળગણ નથી હોતાં. એ માત્ર ’ને માત્ર જાત સાથેનો પ્રવાસ છે!

પ્રવાસમાં કોઈ ને કોઈનો સહવાસ પ્રત્યક્ષપણે કે પરોક્ષપણે ભળેલો જ હોય. ગુજરાતી સાહિત્યમાં ‘સવાયા ગુજરાતી’ તરીકે ખ્યાતિ પામેલા કાકા સાહેબ કાલેલકરે પ્રવાસને ‘બૌદ્ધિક ખોરાક' કહ્યો છે. જોકે આપણા રોજિંદા ખોરાક કરતાં આ (બૌદ્ધિક) ખોરાક ક્યારેક મોંઘો પડી જતો હોય છે.

કહેવાય છે કે ગુજરાતીઓને ફરવા જવાનો શોખ ન હોત તો ભારતના જ નહીં, દુનિયાના મોટા ભાગના લોકો ભૂખે મરતા હોત!

હું પણ ગુજરાતી જ છું, પણ આ બાબતે અપવાદ છું. મને હરવા ફરવાનો શોખ ખરો, પણ ઘરમાં! આ રૂમમાંથી પેલા રૂમમાં અને પેલા રૂમમાંથી કિચનમાં. ક્યારેક હવાફેર કરવા માટે બાલ્કનીમાં કે પછી વધારે હિંમત કરીને દસમા માળના ધાબે ફરી આવું.