સુંદરવનમાં ખેડાણ કર્યા વિના ખારી જમીનમાં સુવર્ણ પાક!

સુંદરવનના બાલી, સતજેલિયા, છોટા મોલાખાલી, ચાંદીપુર, ગોસાબા, જતીરામપુરમાં મોટા ભાગની જમીન ઘણાં વર્ષો સુધી ફક્ત એક પાકવાળી હતી. હવે તેઓ ત્રણ પાક આપે છે

યુદ્ધમાં સૈનિકો જ જાણે છે કે ઢાલ અને તલવાર વિના લડવું કેટલું મુશ્કેલ છે. તેવી રીતે વારંવાર કુદરતના કોપમાં પણ ખેતી કરી ઉપાર્જન કરવું કેટલું કઠિન છે. જોકે, સુંદરવનની મહિલાઓ બતાવી રહી છે કે હળ અને બળદ વગર ખારી જમીન પર પુષ્કળ પાક ઉગાડી શકાય છે! કુદરતી ખારા પાણીની જમાખોરીને કારણે ખેતી માટે અયોગ્ય બની જતી ધરતી પર બટાટા, ડુંગળી અને કોળાનો ટનનો જથ્થો પગલે-પગલે વધી રહ્યો છે! સુંદરવન ટાપુઓથી ઘેરાયેલો પ્રદેશ છે, હવામાન બદલાય એટલે ખેડૂતો પાયમાલ થઈ જાય. આયાલા પછી સુંદરવનના બાલી, સતજેલિયા, છોટા મોલ્લાખલી, ચાંદીપુર, ગોસાબા, જતીરામપુર પ્રદેશોમાં મોટા ભાગની જમીન ઘણાં વર્ષો સુધી એક પાકવાળી હતી. હવે તે ત્રણ પાકવાળી બની છે! તેનું રહસ્ય સુંદરવનની મહિલાઓનું આત્મબળ અને સુંદરવનના દરિયાકાંઠે ટાપુઓના લોકોએ ખેડાણની ખેતીની આ નવી પદ્ધતિ અપનાવી અને તેના પર આત્મનિર્ભર છે. ઘરની જરૂરિયાત જેટલું જ અનાજ સંગ્રહ કરવામાં આવે છે. આ ઉત્પાદન પ્રણાલીમાં ખર્ચ ન્યૂનતમ છે. રાસાયણિક ખાતરોનો ઉપયોગ થતો નથી અને તાજા અનાજની માગમાં પણ અનેક ગણો વધારો થયો છે.