અથાણું : કિચન કેબિનેટનો રાજા!

મારું ચમકવાનું એક જ કારણ અથાણું મારી પ્રિય વસ્તુ. જે વસ્તુને તૈયાર કરવામાં સોએ સો ટકા મારી જ મહેનત હોય એ વસ્તુ મને બહુ પ્રિય હોય છે

- હર્ષદ પંડ્યા ‘શબ્દપ્રીત’

અથાણાંનો ઇતિહાસ લગભગ ૪૦૦૦ વર્ષ જૂનો છે, 'ને તેમ છતાં આજે પણ એ એવરગ્રીન છે! ભારતમાં અથાણું ભિન્ન-ભિન્ન નામોથી ઓળખાય છે. ગુજરાતીમાં અથાણું, હિન્દીમાં અચાર, કન્નડમાં ઉપપિનકાચી, તેલુગુમાં પચાદી, તમિલમાં લોન્ચા તરીકે ઓળખાય છે. અથાણાં બાબતે આપણે ગુજરાતીઓ કે ભારતીયો જ કોલર ઊંચો રાખીને ફરીએ એવું નથી. પૂરા અમેરિકામાં અને ઇંગ્લેન્ડમાં પણ આ મહાશયે લોકોને ઘેલું લગાડ્યું છે. મજાની વાત એ છે કે, ન્યૂ યૉર્કમાં તો અથાણાંનો વાર્ષિકોત્સવ પણ ઊજવાય છે! આજ સુધી ઇતિહાસમાં એવું નોંધવામાં નથી આવ્યું કે ક્યારેય ‘ચટણી ડે’, ‘કચુંબર ડે’ કે પછી ‘રાયતા ડે’ કે ‘છૂંદા-મુરબ્બા ડે’ જેવા કોઈ સ્પેશિયલ ‘ડે’ ઊજવાયા હોય, પણ ‘હિસ્ટ્રી ઑફ પિકલ્સ’માં નોંધાયું છે કે, ૨૦૦૧માં ઍન્યુઅલ પિકલ્સ ડે ફેસ્ટિવલ સૌ પ્રથમ વાર શરૂ થયો.

કહેવાય છે કે, રોમન સમ્રાટ જુલિયસ સીઝર પણ અથાણાંનો ખૂબ જ ચાહક હતો. એ સમયે એવું માનવામાં આવતું હતું કે યુદ્ધ શરૂ થતાં પહેલાં પુરુષોને અથાણું ખવડાવવામાં આવતું હતું, કે તેથી કરીને તેમનામાં શારીરિક અને આધ્યાત્મિક શક્તિમાં વધારો થાય. આનો અર્થ થયો કે અથાણું શક્તિવર્ધક અને ચિંતનવર્ધક તો છે જ!

એ કહેવાય ભલે અથાણું, પણ એનુંય એક ઐતિહાસિક મૂલ્ય છે. જેના વિના સહેજ પણ ચાલે નહીં, એનું જ મહત્ત્વ જોવા મળે છે. ભોજનથાળમાં ભલે ને બત્રીસ શાક અને તેત્રીસ પકવાન હોય, પણ એક અથાણું ન હોય તો એ ભોજનથાળ અધૂરો જ કહેવાય.

થાણું ડરામણું હોય, અથાણું લલચામણું હોય. અથાણું ‘ખાવું’ એ આર્ટ છે. આર્ટ એટલા માટે કે કેટલાક રસિકજનો અથાણાને શાકની જેમ ખાતા હોય છે, પણ એ લોકોને એટલીય ખબર નથી હોતી કે, શાકની સાથે જેવો વહેવાર કરવામાં આવે એવો વહેવાર અથાણાં સાથે ન કરાય. શાકનું સ્ટેટસ આમ આદમી – મતલબ કે સાવ સામાન્ય માણસ જેવું હોય છે, જ્યારે અથાણાંનું સ્ટેટસ તો ખાસ આદમી જેવું મતલબ કે VVIP જેવું હોય છે.

પપૈયાનું અથાણું કોઈએ કર્યું હશે કે કેમ? એ લા-જવાબ સવાલ છે. નારંગી, કેળાં, સફરજન, દાડમ કે ચીકુ જેવાં ફળનાં અથાણાં, કદાચ કોઈ વીરલાઓ કે વીરાંગનાઓ બનાવતાં હશે, તો કેવી રીતે બનાવતાં હશે, એ પણ એક લા-જવાબ સવાલ છે.