રણમાં રંગોળી પૂરતાં લોકસંગીતકારો મંગણિયાર
ABHIYAAN|June 10, 2023
મોટા ભાગના કલાકારો બહુવિધ વાધો સારી રીતે વગાડી શકે છે. કોઈ પણ મંગણિયારને મોટામાં મોટા સ્ટેજનો ભય હોતો નથી. તેઓ બસ તેમના સંગીતમાં લીન રહીને તેને આત્મસાત કરે છે
પ્રિયંકા જોષી
રણમાં રંગોળી પૂરતાં લોકસંગીતકારો મંગણિયાર

આપણું પાડોશી રાજ્ય રાજસ્થાન તેની ભૌગોલિક વિષમતાઓને કારણે જ નહીં, પરંતુ તેની ભાતીગળ સંસ્કૃતિ અને લોકકલાઓને કારણે પણ પ્રસિદ્ધ છે. તેના કારણે જ આપણાં જોડિયા રાજ્ય જેવું રાજસ્થાન દેશ-વિદેશના પ્રવાસીઓના આકર્ષણનું કેન્દ્ર છે. વિષમ પરિસ્થિતિઓ માણસની જિજીવિષાને ઉત્તેજિત કરે છે, તેની ક્ષમતા સામે નવા નવા પડકાર ફેંકે છે અને તે અનેકગણા જુસ્સાથી આ પડકારો ઝીલીને પોતાની સર્જનાત્મકતાને વધુને વધુ ખીલવે છે. રાજસ્થાનના લોકો આ પ્રકારના જ તપી તપીને સોનું બનેલાં લોકો છે. જેમણે ટકી રહેવાના સંઘર્ષ સાથે આ વેરાન પ્રદેશમાં પોતાની વિવિધ કલાઓથી રંગોળી પૂરી છે. આ પ્રદેશમાં વિવિધ જાતિઓના લોકો વસે છે. તેમની સાથે તેમની અવનવી લાક્ષણિકતાઓ અને પરંપરાઓ જોડાયેલી છે. આવી જ એક જાતિ એટલે મંગણિયાર.

લોકવાયકા અનુસાર વર્ષો પહેલાં એક માંગણ એટલે કે ભીખ માગતી વ્યક્તિએ રાણીને ગળાનો હાર આપવા વિનંતી કરી હતી. ત્યારથી, તેઓ ‘માંગણ-હાર’ અને પછી ‘મંગણિયાર’ બન્યા. મોટા ભાગના મંગણિયારો મિરાસી કે મેરાસી જાતિના મુસ્લિમ છે, પરંતુ તેમના યજમાન હિન્દુ છે.

મંગણિયાર વંશપરંપરાગત લોક સંગીતકારોનું કુળ છે, જે મુખ્યત્વે પશ્ચિમ રાજસ્થાન એટલે કે જેસલમેર, બાડમેર, બિકાનેર અને જોધપુરમાં વસે છે. આ કલા પાકિસ્તાનના પણ સીમાથી નજીકના વિસ્તારોમાં હયાત છે. મંગણિયારોની નૈસર્ગિક અને ગામઠી ગાયકી રેતીના ઢૂંવામાં સચવાયેલી રહે છે અને આગળની પેઢીને વારસામાં મળે છે. તેમના યજમાનો સાથે ઘનિષ્ઠ રીતે જોડાયેલા આ લોક કલાકારો સંગીતને જીવે છે અને તેના જ શ્વાસ લે છે. તેમનાં ગીતોમાં તેઓ માતૃભૂમિની લોક પરંપરાઓને જાળવી રાખે છે અને પ્રસંગને અનુરૂપ ગીતો દ્વારા દરેક ક્ષણને જીવંત કરીને ઊજવે છે.

સામાન્ય રીતે મંગણિયારોનાં પાંચ-છનાં જૂથ હોય છે. સ્વયંસ્ફુરિત સંગીતથી તેઓ અનોખું ભાવવિશ્વ રચે છે અને સાંભળનારને મંત્રમુગ્ધ કરીને એ ભાવવિશ્વમાં વિહરતો કરી દે છે. તેમના સંગીતમાં એવું ઘણું બધું સમાયેલું છે જે જોઈ નથી શકાતું. મંગણિયારો માટે સંગીત માત્ર આજીવિકાનું સાધન નથી, પરંતુ તેમની ઓળખ છે. તેમનાં ગીતોમાં સંગીતના દરેક ઘટકની સમજ, સૂર અને તાલથી માંડીને વર્ષો જૂની વાર્તાઓ, લોકકથાઓ વણાયેલા છે.

This story is from the June 10, 2023 edition of ABHIYAAN.

Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 9,000+ magazines and newspapers.

This story is from the June 10, 2023 edition of ABHIYAAN.

Start your 7-day Magzter GOLD free trial to access thousands of curated premium stories, and 9,000+ magazines and newspapers.

MORE STORIES FROM ABHIYAANView All
પુષ્પા ફિવર : મનોરંજનનું ફાયર! અલ્લુ અર્જુનની આ ફિલ્મનો ત્રીજો ભાગ પણ આવશે
ABHIYAAN

પુષ્પા ફિવર : મનોરંજનનું ફાયર! અલ્લુ અર્જુનની આ ફિલ્મનો ત્રીજો ભાગ પણ આવશે

પુષ્પા ટુ' એટલે કે ‘પુષ્પા : રૂલ'ના પોસ્ટ ક્રેડિટ સીન સાથે વિતાએ પુષ્પાના ત્રીજા ભાગની સત્તાવાર જાહેરાત કરી દીધી છે. ‘પુષ્પા : ધ રૂલ’ના અંતમાં ‘પુષ્પા-૩ : ધ રેમ્પેજ' લખેલું આવે છે. જેમ પુષ્પાના બીજા ભાગ માટે પ્રેક્ષકોએ લાંબા સમય સુધી રાહ જોવી પડી હતી, તે જ રીતે ‘પુષ્પા-૩' માટે પણ તેમને લાંબા સમયની પ્રતીક્ષા કરવી પડશે, કારણ કે અલ્લુ અર્જુન હવે પોતાની અન્ય ફિલ્મોને સમય આપવા માગે છે અને પુષ્પારાજના પાત્રમાંથી થોડો સમય બ્રેક લેવા માગે છે.

time-read
1 min  |
Abhiyaan Magazine 21/12/2024
પુષ્પા ફિવર : મનોરંજનનું ફાયર! અલ્લુ અર્જુનની આ ફિલ્મનો ત્રીજો ભાગ પણ આવશે
ABHIYAAN

પુષ્પા ફિવર : મનોરંજનનું ફાયર! અલ્લુ અર્જુનની આ ફિલ્મનો ત્રીજો ભાગ પણ આવશે

'પુષ્પા ટુ' એટલે કે ‘પુષ્પા : રૂલ'ના પોસ્ટ ક્રેડિટ સીન સાથે ચિંતાઓ પુષ્પાના ત્રીજા ભાગની સત્તાવાર જાહેરાત કરી દીધી છે. ‘પુષ્પા : ધ રૂલ’ના અંતમાં ‘પુષ્પા-૩ : ધ રેમ્પેજ' લખેલું આવે છે. જેમ પુષ્પાના બીજા ભાગ માટે પ્રેક્ષકોએ લાંબા સમય સુધી રાહ જોવી પડી હતી, તે જ રીતે ‘પુષ્પા-૩' માટે પણ તેમને લાંબા સમયની પ્રતીક્ષા કરવી પડશે, કારણ કે અલ્લુ અર્જુન હવે પોતાની અન્ય ફિલ્મોને સમય આપવા માગે છે અને પુષ્પારાજના પાત્રમાંથી થોડો સમય બ્રેક લેવા માગે છે.

time-read
4 mins  |
Abhiyaan Magazine 21/12/2024
વામા-વિશ્વ આરોગ્ય
ABHIYAAN

વામા-વિશ્વ આરોગ્ય

આદુમાંથી મસાલો અને મુખવાસ, સ્વાસ્થ્યની સાથે સ્વાદને બતાવે ખાસ

time-read
4 mins  |
Abhiyaan Magazine 21/12/2024
વામા-વિશ્વ આરોગ્ય
ABHIYAAN

વામા-વિશ્વ આરોગ્ય

આદુમાંથી મસાલો અને મુખવાસ, સ્વાસ્થ્યની સાથે સ્વાદતે બતાવે ખાસ

time-read
1 min  |
Abhiyaan Magazine 21/12/2024
વરિષ્ઠ પત્રકાર ગિરીશભાઈ ત્રિવેદીની ચિર વિદાય
ABHIYAAN

વરિષ્ઠ પત્રકાર ગિરીશભાઈ ત્રિવેદીની ચિર વિદાય

કૉલેજની પ્રેસનોટનું ‘ડ્રાફિટંગ' વાંચીને ભૂપતભાઈએ તેમને પૂછેલું રિપોર્ટર બનવું છે? કૉલેજ સિવાયના સમયમાંથી થોડા કલાકોમાં કેવી રીતે કામ કરવું એ ભૂપતભાઈએ તેમને સમજાવેલું

time-read
2 mins  |
Abhiyaan Magazine 21/12/2024
માયાવી જળકુંભીની માયાજાળ
ABHIYAAN

માયાવી જળકુંભીની માયાજાળ

મનમોહક ફૂલો ધરાવતી જળકુંભી જળાશયોના પાણી ઉપર પોતાનો પથારો પાથરી દે છે. તે જીવસૃષ્ટિ ઉપર ગંભીર જોખમ સર્જે છે. જળકુંભીનો નાશ કરવા માટે ભગીરથ પ્રયત્ન કરવા પડતા હોવા છતાં પરિણામો મળતાં નથી. સાફ કર્યાના થોડા સમયમાં જ ફરી તે જલસ્થાનો ઉપર કબજો જમાવી દે છે. ભુજના દેશલસર તળાવની આખી સપાટી ઉપર જળકુંભી છવાઈ ગઈ છે. નગરપાલિકા દ્વારા એકાદ વખત જળકુંભી કાઢી નાખીને તળાવને સાફ કરવાનો પ્રયોગ કરાયો હતો, પરંતુ થોડા જ સમયમાં ફરી તે રાક્ષસી માયાની માફક તળાવ ઉપર છવાઈ ગઈ.

time-read
6 mins  |
Abhiyaan Magazine 21/12/2024
કવર સ્ટોરી-૨
ABHIYAAN

કવર સ્ટોરી-૨

રજવાડી વૈભવ ધરાવતી ચંદેરી સાડી

time-read
5 mins  |
Abhiyaan Magazine 21/12/2024
કવર સ્ટોરી
ABHIYAAN

કવર સ્ટોરી

શિયાળામાં હૂંફનું સરનામું : પશ્મીના શાલ

time-read
5 mins  |
Abhiyaan Magazine 21/12/2024
સારાન્વેષ
ABHIYAAN

સારાન્વેષ

મેજિક રીઅલિઝમઃ કડવું સત્ય જાદુઈ શીશીમાં ભરવાની કળા

time-read
4 mins  |
Abhiyaan Magazine 21/12/2024
ચર્નિંગ ઘાટ
ABHIYAAN

ચર્નિંગ ઘાટ

કામધંધાનું નામ આપણું જોઈએ

time-read
2 mins  |
Abhiyaan Magazine 21/12/2024