ભૂસ્ખલન હજી કેટલાના જીવ લેશે?

ભરચોમાસે નબળા ડુંગરા સરકીને આખા ગામને દાટી દે એવી શક્યતા હોવા છતાં એ સંકેતની અવગણના થઈ એમાં મુંબઈ નજીકના ગામનો ખાતમો થઈ ગયો તો જૂનાગઢ અને નવસારીમાં હમણાં જાણે આભ ફાટ્યું. એક અઠવાડિયામાં મેઘરાજાએ કેવી વલે કરી મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાતની?

- બિમલ મહેશ્વરી (મુંબઈ)

ભૂતકાળમાંથી પાઠ શીખવાની દાનત મહારાષ્ટ્ર સરકાર કે સ્થાનિક વહીવટી તંત્રમાં હોત તો ૧૯ જુલાઈના મહારાષ્ટ્રના રાયગઢ જિલ્લામાં ખાલાપર તાલુકામાંનું નાનકડું ગામ ઈર્શાળવાડી ડુંગર પરથી ધસી આવેલી લાલ માટીના ઢગની નીચે દબાઈ ગયું ન હોત. ભૂસ્ખલનની આ ઘટનામાં માત્ર ૨૭ શબ હાથ લાગ્યાં, પણ બચાવકાર્ય હવે પડતું મુકાયું એટલે લાપતા ઘોષિત થયેલા ૫૭ ગ્રામીણો કાયમના દટાયેલા જ રહેશે. જો કે બિનસત્તાવાર અહેવાલ પ્રમાણે મરણનો કુલ આંક ૮૪ નહીં, પરંતુ એકસોથી વધુ છે.

જિયોલૉજિકલ સર્વે ઑફ ઈન્ડિયાના એક અહેવાલ અનુસાર મહારાષ્ટ્રના ૩૦ ટકા હિસ્સા પર ભૂસ્ખલનનું જોખમ સતત હોય છે. જુલાઈ, ૨૦૧૪માં ભારે વરસાદને કારણે પુણે જિલ્લામાં માંલીન નામનું આખું ગામ ભૂસ્ખલનથી ધસી આવેલી માટી નીચે દબાઈ ગયું એમાં ૧૫૧ લોકોના પ્રાણ ગયા હતા.

૨૦૨૧માં રાયગઢ જિલ્લામાં મહાડ તાલુકાના તળીયે ગામ પર માટીનો આખો ડુંગર ધસી પડ્યો ત્યારે ૮૫ લોકોના જાન ગયા હતા. હવે ઈર્શાળવાડીમાં ૧૯ જુલાઈએ ૨૪ કલાકમાં ૧૬ ઈંચ વરસાદ ખાબક્યો એમાં રાત્રે ૧૧ વાગ્યાની આસપાસ ડુંગર તૂટ્યો, માટી ગામ પર ધસી આવી અને પલકવારમાં ગામ ૧૫થી ૨૦ ફૂટ ઢગ નીચે દબાઈ ગયું.

ગામની જનસંખ્યા ૨૨૮ લોકોની છે. ૫૦ ઘરમાંથી ૧૭ ઘર દટાઈ ગયાં. ૯૩ જણને બચાવી લેવાયા, પણ બચાવકાર્ય બંધ કરી દેવાતાં બાકીનાની લાશ કાઢી શકાય નહીં.

મોત માથે આવ્યું: ઊંચા ડુંગર પરથી ભેખડ ધસી આવી ને ઈર્શાળવાડી ગામના આદિવાસીઓનાં અનેક ઘરને જમીનમાં ગરક કરી દીધાં. બીજો વિકલ્પ નહોતો એટલે નજીકની જ જમીનમાં ખાડા ખોદી મૃતકોને દફનાવવામાં આવ્યા.